گیمولوژی | رسانه تحلیلی بازی سازی | سندرم اتصال و تقلب در ایران اسلامیِ آنلاین

تصویرگر: مد اسکندری

همه‌ی ما تقریبا از همان ابتدای دورانی که با کارت‌های اینترنت ساعتی و مودم‌های پر سر و صدای دایل‌آپ قدم در دنیای آنلاین گذاشتیم، با مفاهیمی تحت عنوان فیلتر و فیلترشکن نیز آشنا شدیم تا به عنوان یک ایرانی برای بار چندم، خود را در یک چالش ملی برای تقلب محک بزنیم.

هنر -تقلب-  نزد ایرانیان است و بس

خاطرم هست با وجود اینکه تا قبل از دبیرستان با تکیه بر توان یادگیری و عملکرد ذهنی همیشه از دانش‌آموزان ممتاز مدرسه بودم اما فضای حاکم بر سیستم آموزشیِ ناکارآمد و غیرکاربردی آن زمان کم کم به ما دیکته کرد که با تلاش کمتر و تقلب بیشتر، می‌توان از این ساختار آموزشی مجازات‌محور انتقام گرفت و شد آنچه که شد…!

خلاصه برای ما ایرانی‌ها تقلب و دور زدن قانون قصه‌ی جدیدی نیست چرا که سال‌هاست به جای تعامل با قوانین متناسب با شرایط فرهنگی و اجتماعی، درگیر تقابل و کشمکش با انواع محدودیت‌های غیراصولی و عجیب و غریب شده‌ایم. نمونه‌های شاخص نتایج معکوس این محدودیت‌ها در سال‌های اخیر را کم و بیش همه می‌دانند. از ممنوعیت و قاچاق بی‌شمار دستگاه‌های ویدئو و ماهواره گرفته تا عرضه‌‌ی همیشگی و دسترسی کم‌دردسر به لوازم غیرقانونی دیگر مانند کارت‌های بازی پاسور، فیلم‌های هالیوود یا حتی کتاب‌های ممنوعه‌ای که راهی بازار سیاه می‌شدند.

وضعیت دنیای -نسبتاً- آزاد اطلاعات در کشور

با یک بررسی ساده و اجمالی می‌توان دریافت که اجرای هدفمند محدودیت‌های قانونی بر خلاف جهت پیشرفت تکنولوژی شاید به طور مقطعی و کوتاه‌مدت موثر واقع شده باشد اما در نهایت، نیازهای اجتماعی منجر به واکنش‌های تقابلی و نتایج غیرقابل پیش‌بینی در سطح جامعه می‌شوند. واژه‌ی “فیلترشکن” که امروز تبدیل به بخشی از ادبیات روزمره و رسمی ما در حوزه تعاملات و قوانین آنلاین شده، نمونه‌ای از همین واکنش‌های عمومی در برابر محدودیت‌های موجود در بستر اینترنت است. تا جایی که به احتمال زیاد بخشی از وزرا، نمایندگان مجلس و مسئولین بلندپایه کشور نیز برای دسترسی به خروجی برخی از وبسایت‌های خبری یا استفاده از سرویس‌هایی مانند توییتر و یوتیوب از فیلترشکن استفاده می‌کنند. این گلاویز شدن‌های بی‌اثر با نیازهای روزمره‌ی اکثریت مردم کار را به جایی می‌کشد که مادربزرگ هفتاد ساله‌ی من برای حضور مجدد در گروه تلگرامی ختم قرآن محله، باید دست به دامن فیلترشکن شود و برای طی کردن مسیر بهشت از طریق تکنولوژی به دردسر بیفتد!

در عرصه‌ی بازی‌های ویدئویی نیز با توجه به در هم تنیدگی با تکنولوژی روز، مفاهیم ممنوعیت و فیلترینگ رد پای نسبتا پررنگی دارند. ممنوعیت عرضه‌ی برخی از بازی‌ها نه تنها کمکی به کم‌اثر شدن تاثیر فرهنگی آن‌ها نکرده که بالعکس منجر به کنجکاوی هرچه بیشتر گیمرها و محبوبیت دو چندان بازی ممنوعه شده که بهترین مثال برای این موضوع بازی GTA است. میوه‌ی ممنوعه‌ای که تقریبا تمام گیمرها طعمش را چشیده‌اند. تبعات این برخورد سطحی با محصولاتی با این میزان تقاضا باعث شده تا درجه‌بندی سنی استاندارد و بین‌المللی لحاظ شده در تولید آن‌ها کاملا بی‌اثر شود و این قبیل بازی‌ها به صورت غیرقانونی و به راحتی به دست رده‌های سنی غیرمجاز  آن‌ها نیز برسد.

در حوزه‌های آموزشی و بالاخص بحث بازی‌سازی که به عنوان یکی از عرصه‌های نوظهور، هر روز شاهد توسعه و پیشرفت علوم و قواعد بوده و آبستن اطلاعات به روز و جدید است، همواره حجم عظیمی از ویدئوهای آموزشی در سایت‌هایی مانند یوتیوب بارگذاری می‌شوند که عملا در چنین شرایطی بدون فیلترشکن و دور زدن قوانین حتی حق آموزش، پیشرفت و شکوفایی هم به سادگی از دست خواهد رفت و نتیجه می‌شود همین استفاده‌ی شدید کاربران ایرانی از بازی‌های با کیفیت خارجی -به جای کالا و بازی‌ ایرانی- و خروج میلیون‌ها دلار ارز از کشور آن هم در این شرایط افتضاح اقتصادی!

آزموده را آزمودن خطاست

امیرالمومنین علی علیه‌السلام می‌فرمایند: «عاقل آن نيست كه خير را از شر تشخيص دهد، بلكه عاقل كسى است كه ميان دو شر، آن كه ضررش كمتر است را بشناسد.»

بدون شک با توجه به وجود حجم قابل توجه محتوای مخرب، وبسایت‌های مخصوص بزرگسلان و فعالیت‌های خلاف امنیت ملی در سطح اینترنت بحث فیلترینگ در یک نگاه کلی اجتناب‌ناپذیر است اما واقعاً انسداد و فیلتر کردن محصولاتی مانند تلگرام که آمار پایگاه اجتماعی(کاربران) آن از آرای تمام روسای جمهور ادوار جمهوری اسلامی ایران بیشتر بوده به صلاح مملکت است؟!

فیلترینگ سال‌هاست که آزمون خود را با لباس‌های مختلف پس داده و امروز با صدایی به بلندی صدها سرویس رایگان و تشکیلات فروش فیلترشکن، ناکارآمدی خود را فریاد می‌زند. آسیب‌های سرویس عریض و طویلی مانند تلگرام که هر کسی، با هر هدفی و به طور رایگان از آن بهره می‌برد بر کسی پوشیده نیست اما نکته اینجاست که کار انتگرال سه گانه با جمع و تفریق دوران دبستان راه نمی‌افتد. دنیای آزاد اطلاعات -و تمامی آسیب‌های آن- با سرعت سرسام‌آوری در حال پیشرفت و تجهیز به پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌ها می‌باشد؛ درحالی که خاکریز فرهنگی ما هنوز برای مهار آسیب‌های آن از همان کافوری بهره می‌برد که پادزهر آن سال‌هاست در سطح جامعه موجود است.

و اما ما…

نهایتا تمامی این کشمکش‌ها و فعالیت‌هایی که در جهت یا خلاف جهت تصمیمات کلان در میان مردم و دولتمردان اتفاق می‌افتد نوعی تعامل و در واقع طبیعت یک دموکراسی پویا و سرزنده است و واکنش توده‌های مردم در برابر این تصمیمات در واقع پیام ارسالی آن‌ها برای تحلیل و محاسبات هرچه بیشتر تصمیم‌گیران خواهد بود اما وظیفه‌ی اقشار مختلف در این مناقشات با توجه به نوع جایگاه آن‌ها در سطوح مختلف جامعه متفاوت است. در این میان گیمرها و بازی‌سازان -و نهادهای متولی مربوطه- به عنوان وامداران عرصه‌ی تکنولوژی اطلاعات و وابستگان همیشگی به آزادی این حوزه باید موضع مشخصی در قبال اعمال هر نوع محدودیت کلان و غیراصولی بر آن داشته باشند تا اقلاً دامنه‌ی انسداد در این توالی اشتباهات محاسباتی در رابطه با دنیای آزاد اطلاعات کمتر گریبان‌گیر عرصه‌ی تخصصی و همیشه مغضوب بازی‌های ویدئویی شود.

به امید روزی که تمامی محصولات و سرویس‌های موجود برای بالا رفتن کیفیت زندگی مردم در حالی که بدون فیلترشکن کار می‌کنند در یک رقابت منصفانه‌ با محصولات داخلی شکست خورده و همگی همیشه “وصل” باشند.

پرتو نور روی تو هر نفسی به هر کسی
می‌رسد و نمی‌رسد نوبت اتصال من

سعدی