طرح پانزی یا Ponzi scheme چیست؟
همواره وقتی صحبت از سرمایه‌گذاری به میان می‌آید، با دو قطب سود و زیان مواجه‌ایم که باید هر دوی آن‌ها را در نظر بگیریم. حتی در بهترین شرایط هم ضرر و زیان یک امر کاملا محتمل است که نباید نادیده گرفته شود. با این حال بحث از دست دادن کل سرمایه یکی از اتفاقات هولناکی است که عموما قابل پیش‌بینی نیست. به عنوان مثال پروژه‌های کلاهبرداری می‌توانند منجر به از دست رفتن تمام آنچه که وارد بازار سرمایه‌گذاری کرده‌اید، شوند. به همین دلیل ضروری است که از آن‌ها اجتناب کنید و نشانه‌های یک پروژه کلاهبرداری را بشناسید. طرح پانزی از آن دست پروژه‌های کلاهبرداری است که باید به خوبی بشناسید تا از گزند آن‌ها در امان بمانید. در این مقاله به Ponzi scheme خواهیم پرداخت.
با Ponzi scheme آشنا شوید
حتما شنیده‌اید که یک صرافی تمام پول‌ها را دزدیده و حالا اثری از گردانندگان آن نیست یا یک شرکت سرمایه‌گذاری بدون پرداخت پول سرمایه‌گذاران، به کلی منحل شده است. همه این‌ها می‌توانند یک طرح پانزی باشند. در واقع ponzi به پروژه‌های سرمایه‌گذاری اطلاق می‌شود که با وعده سود سریع و زیاد، افراد را به سمت خود جلب می‌کنند. در این طرح‌ها عمدتا سود نسل اول سرمایه‌گذاران، با پول نسل دوم پرداخت می‌شود و این زنجیره تا مدت‌ها ادامه خواهد داشت.
در همین بین، سرمایه‌گذارانی که سود پول خود را به موقع دریافت کرده‌اند، خود تبلیغی برای ورود هر چه بیشتر افراد به پروژه خواهند بود. این فرایند تا جایی پیش می‌رود که پروژه نتواند سود نسل آخر را پرداخت کند. این شرایط بهترین فرصت برای اسکمرهاست که تمام دارایی‌ها را بردارند و با سودی که تا آن لحظه به دست آورده‌اند، فرار کنند.
عمدتا چیزی که باعث گول خوردن افراد از این کلاهبرداران می‌شود، قانونی بودن آن‌هاست. اسکمرها با تکیه بر قانونی بودن فعالیت خود، افراد را قانع می‌کنند که یک سرمایه‌گذاری قانونی و بدون ریسک، با سوددهی زیاد را تجربه خواهند کرد. همچنین در ماه‌های اول با پرداخت به موقع سود، آن‌ها را متقاعد می‌کنند که مسیر درستی را پیش گرفته‌اند. چه بسا افراد خودشان، دیگران را نیز به این پروژه‌ها دعوت کنند. در نهایت، وقتی که تعداد سرمایه‌گذاران در این پلتفرم افزایش پیدا کند، کلاهبرداری صورت گرفته و افراد باید با سرمایه خود خداحافظی کنند. در ادامه نشانه‌هایی برای تشخیص طرح پانزی بیان شده‌اند که می‌توانند در شناخت آن‌ها مؤثر باشند.
چگونه می‌توان به پانزی بودن یک طرح پی برد؟
اگرچه پروژه‌های پانزی در ابتدا قابل تشخیص نیستند و نمی‌توان به ماهیت آن‌ها پی برد، اما با نگاهی به پروژه‌های پیشین می‌توان ویژگی‌های مشترکی میان آن‌ها پیدا کرد که بررسی دقیق و هوشمندانه آن‌ها به تشخیص طرح‌های پانزی منجر می‌شود. چند مورد از این نشانه‌ها به شرح زیر هستند.
وعده نرخ بازگشت سرمایه بالا و بدون ریسک
باید بدانید که تمام پروژه‌های سرمایه‌گذاری توأم با ریسک هستند و هیچ پرژه این چنینی نمی‌تواند از ریسک‌های نوسان بازار در امان باشد. هرگاه طرحی با سوددهی بالا و بدون ریسک به شما معرفی شد، به Ponzi scheme بودن آن شک کنید. پروژه‌های واقعی همیشه درصدی ریسک به همراه دارند.
بازدهی مداوم و بیش از حد
همان طور که پیش‌تر گفته شد، سود و ضرر دو سر هر سرمایه‌گذاری هستند که در برهه‌های زمانی مختلف بروز می‌کنند. با توجه به شرایط و وضعیت بازار ممکن است گاهی در مسیر سود و گاها در مسیر ضرر قرار بگیرید. حال اگر با پروژه‌ای مواجه شدید که به صورت مداوم و بدون توجه به وضعیت بازار در مسیر سوددهی قرار داشت، باید به آن شک کنید. این پروژه ممکن است یک طرح پانزی باشد.
پروژه‌های غیررسمی و ثبت نشده
رسمی بودن یک پروژه می‌تواند تا حدودی خیال شما را از بابت طرح پانزی Ponzi scheme نبودن آن راحت کند. اغلب پروژه‌های پانزی از مطرح کردن جزئیات هویت خود امتناع می‌کنند و اطلاعات دقیقی از خود به شما اعلام نخواهند کرد. همین مسئله می‌تواند دلیلی بر هویت جعلی آن‌ها و اقدام برای یک پروژه پانزی باشد. با این وجود، برخی از پروژه‌های بزرگ مثل بیت کوین هم گردانندگان نامشخصی دارند؛ اما نمی‌توان آن‌ها را پانزی دانست.
استراتژی‌های پیچیده و غیرقابل فهم
بیت کوین اگرچه خالق مشخصی ندارد، اما استراتژی و هدف آن کاملا مشخص است. به همین خاطر است که آن را پانزی نمی‌دانیم. هر پروژه‌ای باید علاوه بر مشخص بودن هویت، اهداف روشنی داشته باشد. اگر موفق به درک اهداف یک پروژه نشدید، باید به Ponzi scheme شک کنید. اهداف یک پروژه سرمایه‌گذاری در هر حالتی باید به روشنی مطرح شده باشند.
مشکل در نقد کردن سرمایه
در یک سرمایه‌گذاری قانونی و معتبر باید بتوانید در هر زمانی سرمایه‌تان را نقد کنید. به هر میزان که یک پروژه نقدشوندگی بالاتری داشته باشد، اعتبار بیشتری هم خواهد داشت. اگر یک پروژه با وعده بازدهی بیشتر مانع از نقد شدن دارایی شما شود، احتمالا موضوع کمی پیچیده است و در دام Ponzi scheme افتاده‌اید.
چند طرح پانزی در تاریخچه ارزهای دیجیتال
حقیقت است که تعداد پانزی‌های موجود در تاریخ ارزهای دیجیتال بیش از آن است که شرح آن‌ها در این مقاله بگنجد. با این حال بد نیست بدانید که این اصطلاح از سال ۱۹۱۹ با کلاهبرداری فردی ایتالیایی به نام «پانزی» رواج پیدا کرد. در طول صده ۲۰ چند باری طرح پانزی در سرتاسر دنیا اتفاق افتاد؛ اما افزایش چشمگیر آن مربوط به سال‌های آخر قرن ۲۰ بود. پروژه «مدوف» بزرگترین پانزی صورت گرفته در تاریخ است که سرمایه‌گذاران آن بیش از ۶۵ میلیارد دلار از دست دادند. چند مورد از پروژه‌های پانزی دیگر را در ادامه نام برده‌ایم:
- بیت کانکت
- بیت کوین اِرا
- صرافی کانادایی QuadrigaCX
- پروژه پای نتورک
- بریج اوراکل
- پلاس توکن
سخن پایانی
به نظر می‌رسد وجود پانزی‌ها در بازار سرمایه‌گذاری دائمی است و گریزی از آن وجود ندارد. تنها می‌توان با بررسی تجارب قبلی، نحوه تشخیص پانزی‌ها را فهمید تا بتوانیم از آن‌ها در امان بمانیم. حتما پیش از سرمایه‌گذاری در یک پلتفرم، تمام جوانب آن را بسنجید و با اطمینان کامل سرمایه‌تان را وارد آن کنید.
Source link
