گیمولوژی | رسانه تحلیلی بازی سازی | آشفته بازار؛ درباره تمام حاشیه‌های کافه بازار در چند ماه اخیر

تا چند سال پیش، بازی سازی در ایران به چند بازی در سال که همگی برای پلتفرم PC ساخته می شدند، خلاصه می شد. در واقع در آن زمان تنها مارکت های موجود، Pc، کنسول و بازی های تحت وب بودند. بازی های تحت وب آنچنان محبوب نبودند. چراکه اینترنت عموم مردم در آن زمان، دایل-آپ بود و خیلی ها حوصله صبر کردن و دردسر های بازی تحت وب را نداشتند. از طرفی، پورت کردن یک بازی برای کنسول، یک کار عجیب بود چون هیچکس قبلا در ایران، آن را انجام نداده بود و هر از گاهی که خبر از پورت شدن یک بازی برای کنسول می شنیدیم، تا مدتی به صحت آن خبر شک داشتیم.

بنابر این تنها بازاری که می شد با شرایطی بسیار سخت بازی را در آن منتشر کرد، Pc بود. چندی پیش جمله ای شنیدم مبنی بر اینکه: در ایران، انتشار یک بازی، بیشتر از ساخت آن زمان می برد. متاسفانه این جمله در زمانی که بازی ها برای پلتفرم pc ساخته می شدند، کاملا درست بود. اما تقریبا چند سالی است که شرایطی شروع به تغییر کرده است.

از زمانی گوشی های هوشمند اندرویدی در بین مردم ایران، رایج شد، بازی سازی وارد فاز جدیدی شد. از طرفی هر روز، تعداد گوشی های اندرویدی در ایران بیشتر می شد و از طرف دیگر، بازی سازان بیشتری به ساخت بازی برای این پلتفرم روی آوردند. تنها مشکل در اینجا، مارکت بود. منظور از مارکت، عدم وجود آن نیست. از همان ابتدا، مارکت بسیار بزرگی مانند Google Play وجود دارد. تنها مشکل این است که ما در تحریم بوده و هستیم و از بسیاری از امکانات محرومیم. اصلی ترین آن هم انتقال پول از خارج کشور به داخل است. در همین زمان بود که نیاز به یک مارکت داخلی احساس می شد و ناگهان اسم کافه بازار شنیده شد.

کافه بازار

کافه بازار یک مارکت اندرویدی در داخل کشور است که بر اساس گفته خودشان، این اپلیکیشن روی 30 میلیون دستگاه نصب است. این عدد بسیار بزرگ است. 30 میلیون نفر، جامعه مخاطبانی است که تا قبل از این به هیچ وجه در ایران میسر نبود. رابطه بین کافه بازار و توسعه دهنگان (چه بازی ساز و چه توسعه دهنده نرم افزار)، رابطه ای مستقیم بود. هر دو طرف به صورت غیر مستقیم، برای بهبود شرایط طرف مقابل کار می کرد. از طرفی، کافه بازار امکانات لازم و استاندارد یک مارکت را قدم به قدم به مارکت خودش اضافه کرد. از طرف دیگر، توسعه دهندگان، برنامه و بازی های خودشان را روی این مارکت می گذاشتند تا افراد در صورت میل به دانلود، مجبور به نصب کافه بازار بشوند. کافه بازار تنها مارکت اندرویدی در ایران نیست اما پرمخاطب ترین در بین آن ها است. همین مساله باعث شده تا بعضی مواقع، کافه بازار، تصمیم به کار هایی بگیرد که برای توسعه دهندگان خیلی خوشایند نبوده.

مدتی است که توسعه دهندگان، نسبت به برخی از اقدامات کافه بازار معترض هستند. اقداماتی که باعث شده، توسعه دهندگان از جهات مختلف، احساس خطر کرده و انتقادات بعضا تندی را به این مارکت وارد کنند. آتش این اتفاق از نوروز امسال برافروخته شد.

اگر جز توسعه دهندگان اندرویدی در ایران باشید، حتما می دانید که عید نوروز، زمان بسیار مناسبی برای انتشار و بروزرسانی یک نرم افزار یا بازی است. چراکه در این دوره زمانی، نقدینگی در تمام بازارها (منظور در اینجا هر نوع بازاری است که عام جامعه با آن ارتباط دارند)، بیشتر از هر زمان دیگری است. در ابتدای نوروز امسال هم همه چیز خوب بود تا اینکه بعد از گذشت چند روز از سال جدید، اتفاقی عجیب (بخوانید ترسناک) در کافه بازار رخ داد. سوپرسل، برای بازی فوق العاده محبوب Clash of clans به صورت رسمی با کافه بازار قرار داد بست و از آن روز، کاربران می توانند جم های این بازی را با ریال خریداری کنند. در واقع، کافه بازار در آن روز، به تمام کاربرانش پیامی با مضمون امکان خرید ریالی در بازی COC ارسال کرد که تقریبا می توان گفت، این پیام، شوکی بزرگ به تمام بازی سازان ایرانی وارد کرد.

تبعات این اتفاق چه بود؟

Clash of clans، بازی بسیار محبوبی است. این محبوبیت به حدی زیاد است که افراد زیادی در ایران، تمام دردسر هایش را به جان می خرند و از راه های مختلف، حاضر به پرداخت پولی بیشتر از ارزش واقعی آن می شوند تا در این بازی به الماس های بیش تری دست پیدا کنند. حال تصور کنید که امکان خرید جم، به ساده ترین شکل ممکن فراهم شود. این اتفاق، تمام پیش بینی های توسعه دهندگان را درباره مسائل مختلف به هم زد. اما تبعات این اتفاق چه بود؟

1-    از همان لحظه ای که پیام قرار داد رسمی به کافه بازار و سوپرسل به کاربران ارسال شد، اکثر بازی سازان با افت فروش روبرو شدند. در واقع پلیر های زیادی با ایجاد بستر خرید از بازی COC، دوباره به سمت این بازی رفتند. این اتفاق باعث شد تا بازی سازان، شاهد یک افت فروش آن هم در میانه تعطیلات نوروزی در فروش باشند. اتفاقی که مسلما برای هیچ بازی سازی خوشایند نیست.

2-    در رویداد پنجشنبه بازار که کافه بازار، برگزار کننده آن و در اردیبهشت ماه برگزار شد، کافه بازار اعلام کرد که در مدت زمان عید نوروز، تراکنش های مالی این مارکت بیش از 3 میلیارد تومان بوده است. در کنفرانسی دیگر که کافه بازار، آمار و ارقام فروش در بخش های مختلف را اعلام کرد، بازی های استراتژی در صدر فروش بودند. هر چند که این مساله خیلی عجیب نیست. چرا که قبل از این اتفاق هم، عموما بازی های استراتژی ایرانی با بازخورد های بهتری نسبت به سایر بازی ها روبرو می شدند.

3-    میزان تراکنش مالی کافه بازار در دو هفته نوروز 95، طبق گفته مدیران این مارکت، 3 میلیارد تومان بوده است. این رقم بزرگ است چرا که کافه بازار در مدت 5 سال، توانسته به تراکنش مالی 36 میلیارد تومان برسد. پس با کمی حساب و کتاب متوجه می شوید که کافه بازار توانسته در دو هفته ابتدایی سال 95، حدود 8.5 درصد فروش کل 5 سال فعالیتش را داشته باشد. بدون شک، قرارداد با سوپرسل، تاثیر بسزایی در این امر داشته است.

ادامه ماجرا

بعد از تمام اتفاقات نوروز 95، کافه بازار اقدامات دیگری انجام داد که باعث رنجش توسعه دهندگان شد. اقداماتی مانند حذف کردن برخی دسته ها که اعتراض گسترده توسعه دهندگان را در پی داشت. برخی از این اقدامات اصلاح شدند و سایر آن ها بدون تغییر باقی ماندند. تمام این اتفاقات باعث ایجاد بحث و جنجال های زیادی در شبکه های اجتماعی شد. کار به جایی رسید که تعدادی از سایت های خبری که عموما هیچگونه توجهی به مسائل مربوط به بازی سازی ندارند، اقدام به انتشار گزارش هایی از اتفاقات و حاشیه های به وجود آمده بین توسعه دهندگان و کافه بازار کردند. هر دو طرف دعوا، حق را به خود می دهند. توسعه دهنده از لزوم حمایت از بازار داخلی صحبت می کند. از طرفی، کافه بازار از حق کاربران مارکتش دفاع می کند و می گوید که تمام کار های انجام شده، در جهت رضایت کاربران بوده است. اما سوالی که هنوز جوابی ندارد و نخواهد داشت این است که حق با کیست؟

نتیجه گیری

در ابتدا می خواهم این را بگویم که کاملا به کافه بازار به عنوان یک نهاد خصوصی، حق می دهم که به فکر منابع خودش باشد. در واقع اگر کمی واقع بین باشیم، متوجه می شویم که اگر کافه بازار به این شکل عمل نکند، اشتباه است. هر مجموعه بزرگ و کوچکی، اول از همه باید به فکر منابع خودش باشد تا بتواند ادامه دهد. از طرفی، به بازی سازان بابت دلخوری های پیش آمده حق می دهم. اما به نظر بنده، این عقیده که نباید بازی های خارجی مانند COC با مارکت های داخل کشور قرار داد بندند، کاملا اشتباه است. علت این که بازی سازان مخالف این اتفاق هستند این است که با بسته شدن قرار داد بازی های خارجی، بازار بازی های داخلی دچار افت فروش می شود. دلیل این اتفاق چیست؟ اگر شرایط رقابت برابر باشد، عموم مخاطبان به سمت محصولی با کیفیت بیشتر گرایش پیدا می کنند. این مساله کاملا طبیعی است. پس در واقع بازی سازان داخلی، به دلیل آنکه هنوز به استاندارد های لازم نرسیده اند، توقع دارند که بازار خودش را با آن ها وفق دهد. این توقعی کاملا اشتباه است که متاسفانه در زمینه های بسیاری در کشور جریان دارد. برای مثال، صنعت خودروسازی را در نظر بگیرید. استراتژی بدون پایه و اساس ابتدایی این بود که با سخت و گران کردن واردات خودروی خارجی، می توانیم به خودرو سازان کمک کنیم. در واقع این استراتژی جواب هم داد و خودروسازان در نبود رقیبی منطقی، هر محصولی را با هر قیمتی که خواستند به مردم فروختند. حالا بعد از گذشت چندین سال، شاهد اشکالات این طرح هستیم. از طرفی مردم ناراضی از خودرو های داخلی اند و از طرفی دیگر، خودروسازان، بدون هیچ پیشرفتی به کار خود ادامه می دهند. این اتفاق مانند آفتی است که اگر به ریشه بازی در ایران برسد، بدون هیچ تعجبی باید انتظار ناپدید شدن بازی سازی در چند سال آینده را داشته باشیم.

وجود رقیبی قدرتمند، همواره باعث رشد می شود. اگر رقیب خوب وجود داشته باشد، بازی سازان داخلی، مجبور به بالا بردن کیفیت محصولات خود می شوند. این اتفاقی است که در بلند مدت، می تواند تاثیرات بسیار خوبی داشته باشد. اما نکته مهم این است که این اتفاق باید در شرایطی رخ دهد که رقابت در فضای کاملا برابر باشد. به شخصه معتقدم که اقدام ارسال پیام برای تمام کاربران کافه بازار در مورد خرید ریالی جم در بازی COC، اقدامی اشتباه بود که فضای رقابت را به کل از بین برد.

در یک جمع بندی کلی می توان به این نکته رسید که تا به امروز، هم مارکت کافه بازار و هم توسعه دهندگان، برای رسیدن به این نقطه، به یکدیگر، کمک های زیادی کرده اند. ورود بازی های خارجی به کشور به صورت قانونی، می تواند اتفاق خوبی باشد اگر همیشه شرایط رقابت حفظ شود و بازی های ایرانی در این بین نادیده گرفته نشوند.