تحلیل افت هش‌ریت جهانی بیت‌کوین به دنبال تغییرات ژئوپلیتیکی و بحران‌های انرژی

«مسیح علوی»، کارشناس در زمینه ماینینگ و بلاکچین، به اظهارات اخیر وزیر نیرو در خصوص کاهش هش‌ریت بیت‌کوین و مصارف برق در ایران واکنش نشان داده و گزارشی تحلیلی تهیه کرده که در اختیار دیجیاتو قرار گرفته است. وزیر نیرو هفته گذشته اذعان کرد که در زمان قطع اینترنت، هش‌ریت بیت‌کوین به میزان 5 درصد کاهش یافته و این را نشانه‌ای از استفاده غیرقانونی از برق توسط ماینرها دانسته است. در ادامه، خلاصه‌ای از این گزارش را می‌توانید بخوانید و نسخه کامل آن برای دانلود در انتهای مطلب موجود است.

در دوره زمانی 29 می تا 27 ژوئن 2025، هش‌ریت جهانی بیت‌کوین با تغییرات و نوسانات زیادی همراه بود و از 15 ژوئن به شدت کاهش یافت. این بی‌ثباتی عمدتاً نتیجه تنش‌های ژئوپلیتیکی، به ویژه منازعات ایران و اسرائیل، و مشکلات مربوط به اینترنت در ایران، به‌علاوه فشارهای اقتصادی ناشی از افزایش قیمت برق و موج‌های گرما در آمریکای شمالی است. وضعیت مالی استخراج بیت‌کوین، به‌ویژه با کاهش پاداش بلاک پس از رخداد هاوینگ، چالش‌های جدیدی برای ماینرها در سطح جهانی ایجاد کرده است.

تحقیقات نشان می‌دهد که اختلالات اینترنت در ایران، در حالی که تأثیر معناداری داشته، تنها بخشی کوچک از کاهش هش‌ریت جهانی را شامل می‌شود که این امر به وجود عواملی بنیادین‌تر اشاره دارد. عملیات استخراج در آمریکای شمالی به دلیل بالا بودن هزینه برق و نیاز به کاهش مصرف در زمان گرمای شدید، با افزایش قابل توجهی در هزینه‌ها مواجه شد. بحران انرژی داخلی ایران، که با مشکلاتی مانند نیروگاه‌های ناکارآمد، تلفات بالا در شبکه‌های انتقال و توزیع و کمبود مداوم در تامین برق مشخص می‌شود، آسیب‌پذیری بنیادی را نشان می‌دهد که استخراج غیرقانونی ارزهای دیجیتال، با وجود سهم ناچیز خود، غالباً به‌صورت نامتناسبی به آن پرداخته می‌شود و مسائل واقعی زیرساختی را مغفول می‌گذارد.

گزارش حاکی از آن است که کاهش اخیر هش‌ریت یک پدیده چندبعدی بوده است. درحالی‌که رویدادهای ژئوپلیتیکی می‌توانند به‌عنوان محرک‌های فوری عمل کنند، کاهش پایدارتر نمایانگر یک ماجرا بر مبنای شرایط اقتصادی دشوارتر برای ماینرها در سراسر جهان است که ناشی از فشارهای اقتصادی و سختی‌های شبکه پس از هاوینگ می‌باشد. برای ایران، حل معضلات زیرساخت‌های انرژی از طریق افزایش کارایی و توسعه هدفمند انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌طور قابل توجهی مهم‌تر از تمرکز صرف بر روی ماینینگ غیرقانونی است. پیشنهادات شامل مدیریت راهبردی منابع انرژی، نوسازی شبکه، و بازنگری در انگیزه‌های اقتصادی برای استخراج در اقصی نقاط دنیا است.

بررسی نوسانات هش‌ریت جهانی بیت‌کوین

استخراج بیت‌کوین فرآیندی است که به کمک آن ارزهای جدید به چرخه ورود پیدا می‌کنند و تراکنش‌های تازه به بلاک‌چین افزوده می‌شود. ماینرها از دستگاه‌های تخصصی (ASIC) برای حل معماهای محاسباتی پیچیده بهره می‌برند. هش‌ریت نمایانگر کل قدرت محاسباتی اختصاص‌یافته برای ایمن‌سازی شبکه بیت‌کوین است. هش‌ریت بیشتر معمولاً به معنای شبکه‌ای امن‌تر و قوی‌تر است، چرا که امکان انجام حمله 51 درصدی را برای نهادهای منفرد دشوار و پرهزینه‌تر می‌سازد. نوسانات در هش‌ریت نشانه‌هایی کلیدی از سلامت کلی شبکه، سودآوری ماینرها، و تبعات عوامل خارجی را ارائه می‌دهد.

در سه‌ماهه دوم سال 2025، وجود ترکیبی از تنش‌های ژئوپلیتیکی، به‌ویژه تشدید منازعات ایران و اسرائیل، و تغییرات قابل توجه در بازارهای انرژی جهانی قابل مشاهده بود. این رخدادهای کلان، به همراه دینامیک‌های اقتصادی مرتبط با بیت‌کوین (همچون هاوینگ اخیر)، چالشی را برای صنعت جهانی استخراج ایجاد کرد که منجر به تغییرات قابل توجهی در هش‌ریت شبکه گردید.

 پویایی هش‌ریت جهانی (29 می – 27 ژوئن 2025)

روندهای کلی هش‌ریت شبکه

داده‌های مورد بررسی، هج‌ریت روزانه جهانی بیت‌کوین را به واحد اگزاهش بر ثانیه (EH/s) از 29 می تا 27 ژوئن 2025 ارائه می‌دهد. هش‌ریت در 29 می از 988 EH/s آغاز شده و در 11 ژوئن به اوج 1046 EH/s رسید، اما پس از آن با سقوطی قابل توجه تا 24 ژوئن به 667 EH/s کاهش یافت. این موضوع حکایت از یک افت شدید تقریباً 36 درصدی از اوج تا کمترین میزان در بازه زمانی مذکور دارد.

کاهش قابل توجه و مداوم از 11 ژوئن (1046 EH/s) تا 18 ژوئن (746 EH/s) و بعد از آن تا 24 ژوئن (667 EH/s) به وضوح نمایان است. این دوره نزولی با زمان افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی و اختلالات اینترنتی در ایران، به همراه موج‌های گرما در آمریکای شمالی، همزمان بوده است. روند کلی از اواسط ژوئن به بعد به‌وضوح رو به کاهش است که حکایت از فشارهای قابل توجهی بر شبکه استخراج جهانی دارد. این مشاهدات همچنین با گزارش‌های خارجی مبنی بر کاهش 15 درصدی هش‌ریت بیت‌کوین در بین 15 ژوئن و 2025، که به‌عنوان «شدیدترین کاهش در سه سال گذشته» توصیف شده، تأیید می‌شود.

افت قابل ملاحظه هش‌ریت جهانی از اواسط ژوئن 2025 صرفاً ناشی از بحران ایران و اسرائیل یا قطع اینترنت نیست. درحالی‌که این رویدادها همزمان بودند و احتمالاً بر ماینرهای ایرانی تأثیر داشتند، بخش مهمی از کاهش قبلًا نتیجه دیگر عوامل اقتصادی و محیطی جهانی به وقوع پیوسته بود. گزارش‌ها محرز می‌سازد که “تنها اندکی کمتر از 3 درصد از کل کاهش هش‌ریت دقیقاً با رویدادهای تاریخی اخیر در ایران همزمان بوده است” و “هش‌ریت از 15 ژوئن تا پنجشنبه، پیش از حملات آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران یا قطعی اینترنت، بیش از 6.25 درصد پایین آمده بود”. ² این حقیقت به‌عریانی چندبعدی طبیعت پویایی هش‌ریت جهانی بیت‌کوین را نشان می‌دهد؛ جایی که رخدادهای ژئوپلیتیکی می‌توانند به عنوان محرک‌ها یا عوامل تشدید کننده‌ای عمل کنند، در حالی که علل اصلی معضلات از مسائل بنیادی‌تر نشأت می‌گیرد. این وضعیت همچنین بر انعطاف‌پذیری شبکه در برابر شوک‌های محلی و در عین حال آسیب‌پذیری‌های آن در برابر فشارهای اقتصادی و محیطی کاوش می‌کند.

توزیع هش‌ریت بر اساس استخرهای استخراج پر استفاده در ایران

تحلیل داده‌های استخراج‌شده از mempool.space جزئیات هش‌ریت روزانه چندین استخر استخراج معتبر از جمله ViaBTC، Antpool، F2Pool، SpiderPool و BinancePool را مشخص می‌سازد. داده‌های مربوط به SlushPool ¹ به شکل قابل توجهی پراکنده است و لذا امکان تحلیل روزانه مداوم برای این استخر وجود ندارد.

• Antpool: این استخر در 29 می با 175 EH/s فعالیت خود را آغاز کرد و روند کلی کاهشی را از خود نشان داد به‌طوری که در 23 ژوئن، به 146.77 EH/s و در 24 ژوئن به 152.76 EH/s رسید. Antpool معمولاً در زمره برترین استخرهای جهانی قرار دارد.
• ViaBTC: با 114 EH/s آغاز شد و مسیری نزولی مشابه را اتخاذ کرد که به حدود 100-110 EH/s تا پایان ژوئن کاهش یافت. این استخر همواره به عنوان یکی از برترین‌های جایگاه 3-4 شناخته می‌شود.
• F2Pool: این استخر هش‌ریت به نسبت پایداری را حفظ کرد و به‌طور معمول در بازه 90-97 EH/s نوسان داشت، اگرچه افت‌های متناوبی نیز تجربه کرد. F2Pool به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین و بزرگترین استخرهای استخراج شناخته می‌شود.
• SpiderPool: این استخر نوسانات زیادی را نمایش داد و با شروعی حدود 63 EH/s به 51.15 EH/s در 2 ژوئن فرو رفت، و سپس با بهبودی قبل از کاهش مجدد به 57.76 EH/s در 23 ژوئن مواجه شد.
• BinancePool: این استخر نیز نوساناتی را از خود نشان داد و معمولاً در حدود 55-68 EH/s باقی ماند. Binance Pool به عنوان یک بازیگر در حال رشد سریع در عرصه استخراج شناخته می‌شود.

عملکرد کلی این استخرهای اصلی تقلیل هش‌ریت جهانی را منعکس می‌کند، که حکایت از شدید بودن کاهش قدرت محاسباتی و اینکه این پدیده بر بخش وسیعی از نهادهای استخراج اثر گذاشته و نه صرفاً متمرکز بر یک استخر یا منطقه خاصی بوده است.

افت هش‌ریت مشاهده‌شده در فاصله می تا ژوئن 2025 یک رویداد سیستماتیک بود که بر چندین استخر اصلی تأثیر گذاشت و نه یک افت متمرکز بر خود استخرهای خاص. این موضوع نشان‌دهنده این است که فشارهای زیربنایی (اقتصادی، محیط زیستی) به طور وسیع‌تری وجود داشته و ماینرها را بدون توجه به وابستگی استخر یا محل استقرارشان متاثر ساخته است (اگرچه بعضی مناطق ممکن است این کاهش را بیشتر حس کرده باشند). درحالی‌که توزیع هش‌ریت بیت‌کوین نشانگر تمرکز بین استخرهای پیشرفته است، اما ماهیت توزیع‌شده این کاهش به این معنی است که امنیت شبکه، با اینکه تحت تأثیر هش‌ریت عمومی پایین‌تر قرار گرفته است، به خاطر وجود یک نقطه ضعف منفرد در این استخرها در این دوره به خطر نیفتاده است. روند عدم تمرکز (مثل 28 کشور دارای بیش از 0.1% هش‌ریت و 9 کشور با بیش از 1% هش‌ریت) به خوبی ساختار انعطاف‌پذیر شبکه در برابر شوک‌های محلی را نشان می‌دهد.

عوامل ژئوپلیتیکی و اقتصادی موثر بر هش‌ریت

درگیری ایران و اسرائیل و قطعی اینترنت

از 18 ژوئن 2025 به‌این‌سو، ایران با یک «قطعی تقریباً کامل اینترنت در سطح ملی» مواجه شد. این اختلال به‌عنوان “شدیدترین و گسترده‌ترین قطعی اینترنت در ایران از زمان اعتراضات نوامبر 2019” ثبت شده است. نت‌بلکس، یک نهاد نظارتی بر اینترنت، نشان داد که در ساعات اولیه، فقط 3 درصد از کاربران ایرانی قادر به دسترسی به اینترنت جهانی بودند. این قطعی حدود 62 ساعت بلاتکلیف ماند و تا 21 ژوئن تنها به‌طور جزئی به حالت اول برگشت، با این حال اتصال کلی به‌گونه‌ای باقی‌ماند که «زیر سطح نرمال» بود. برخی منابع نیز اعلام کردند که محدودیت‌های اینترنتی از 13 ژوئن شروع شده بودند. دولت ایران هدف از این اقدام را جلوگیری از پخش اطلاعات نادرست و سوءاستفاده‌های احتمالی توسط ارتش اسرائیل اعلام کرد.

با این که قطع اینترنت در ایران شدت و تأثیر معناداری بر عملیات ماینرهای محلی داشت، به نظر می‌رسد تاثیر مستقیم فوری آن بر هش‌ریت جهانی بیت‌کوین بسیار محدود بوده است. تحلیل‌های عمیق‌تر نشان می‌دهد که «تنها کمی کمتر از 3 درصد از کل کاهش هش‌ریت دقیقاً با رویدادهای اخیر در ایران همزمان بوده است». این مسئله نشان می‌دهد که در حالی که ممکن است ماینرهای ایرانی به علت قطع اینترنت متأثر شده باشند، سهم آن‌ها در کلیت هش‌ریت جهانی باید به اندازه سایر عوامل مستقل بزرگ‌تر در نظر گرفته شود.

نکته اصلی اینجاست که هش‌ریت جهانی پیش از وقوع قطع اینترنت در ایران و بروز حملات گزارش شده ایالات متحده به تأسیسات هسته‌ای ایران، کاهش شدیدی را تجربه کرده بود. به‌طور خاص، هش‌ریت از 15 ژوئن تا 18 ژوئن، پیش از اعمال قطع کامل اینترنت، به بیش از 6.25 درصد افت کرده بود. این کاهش نتیجه مشاهده داده‌ها نشان می‌دهد که فاکتورهای اقتصادی و محیطی دیگر، قبلاً بر هش‌ریت فشار وارد کرده بودند.

درگیری ایران و اسرائیل و پیامدهای قطعی اینترنت، در حالی‌که مایه اختلال محلی قابل توجهی برای فعالیت‌های استخراج در ایران شده است، همچنان به‌عنوان عاملی برای به ‌تصویر کشیدن و شاید تسریع یک روند نزولی موجود در هش‌ریت جهانی بیت‌کوین عمل کرده است. به نظر می‌رسد واکنش اکوسیستم استخراج جهانی به شرایط اقتصادی و محیطی گسترده‌تر، دلیلی اساسی‌تر نسبت به رخدادهای خاص ژئوپلیتیکی است. این تجزیه و تحلیل مؤید این موضوع است که درحالی‌که ثبات ژئوپلیتیکی عموماً به نفع فعالیت‌های اقتصادی جهانی است، هش‌ریت کلی شبکه بیت‌کوین به طور عمیق‌تری تحت تأثیر انگیزه‌های اقتصادی بنیادین و تحول‌خواه بازار انرژی جهانی قرار دارد. بنابراین، پاسخ‌های سیاستی یا استراتژی‌های صنعتی باید بر حل مسائل گسترده‌تر متمرکز شود و نه تنها بر رویدادهای ژئوپلیتیکی خاص متمرکز گردند.

فشارهای بازار آمریکای شمالی

تعرفه‌های برق نقش کلیدی در سودآوری استخراج بیت‌کوین ایفا می‌کنند. در آمریکای شمالی، به ویژه ایالات متحده، هزینه‌های برق صنعتی غالباً از 0.1 دلار در هر کیلووات‌ساعت (kWh) فراتر می‌رود، که به‌طور قابل توجهی بالاتر از نرخ‌های یارانه‌ای در مناطقی مانند عمان (0.05 تا 0.07 دلار در هر کیلووات‌ساعت) یا امارات متحده عربی (0.035 تا 0.045 دلار در هر کیلووات‌ساعت) است. این اختلاف در تعرفه انرژی تأثیر مستقیمی بر سودآوری دارد. هزینه‌های استخراج بیت‌کوین در سه‌ماهه دوم سال 2025 به بیش از 70,000 دلار برای هر بیت‌کوین رسید، که بخش بزرگی از آن متوجه افزایش قیمت انرژی بوده است. به‌عنوان مثال، Terawulf گزارش داده که قیمت انرژی در سه‌ماهه اول سال 2025 تقریباً دو برابر شده و از 0.041 دلار به 0.081 دلار به ازای هر کیلووات‌ساعت رسید. این تغییرات در هزینه‌های عملیاتی موجب کاهش شدید حاشیه سود شده است، بویژه برای ماینرهایی که از سخت‌افزار کمتر کارآمد استفاده می‌کنند.

موج‌های گرما در ایالات متحده، به‌ویژه در تگزاس، تحت تاثیر افزایش شدید تقاضا برای سیستم‌های تهویه، فشار قابل توجهی به شبکه‌های برق منطقه‌ای وارد کرده‌اند. شورای قابلیت اطمینان برق تگزاس (ERCOT)، که عمدتاً مسئول شبکه برق ایالت تگزاس است، سابقه‌ای قوی در تشویق ماینرهای بیت‌کوین به کاهش مصرف انرژی خود در زمان‌های اوج تقاضا دارد تا از وقوع قطعی‌های گسترده‌ای جلوگیری کند. به‌مثالی، Riot Platforms در آگوست 2023 حواله‌ای به مبلغ 31.7 میلیون دلار اعتبار انرژی برای کاهش فعالیت‌های خود دریافت کرده است. درحالی‌که این عمل به حفظ پایداری شبکه کمک می‌کند، به صورت مستقیم به کاهش هش‌ریت فعال منجر می‌شود. ERCOT پیش‌بینی کرده است که درخواست انرژی در تابستان 2025 رکورد جدیدی خواهد شکست و تخمین‌زده که بار اوج به 87.5 گیگاوات (GW) می‌رسد، که افزایش نسبت به رکورد 85.5 گیگاوات در آگوست 2023 خواهد بود. با وجود اخذ ظرفیت‌های جدید خورشیدی و باتری، وضعیت شبکه همچنان پیش‌بینی می‌شود فشرده باقی بماند، به‌خصوص در ساعات عصر که تولید انرژی خورشیدی کاهش می‌یابد اما دما همچنان بالا می‌ماند. بعلاوه، PJM Interconnection، که تحت نظارت 13 ایالت شبکه برق را کنترل می‌کند، از افزایش شگفت‌انگیز 833 درصدی هزینه ظرفیت از ژوئن 2025 خبر داد که موجب افزایش 29 درصدی یا بیشتر در قبوض انرژی تجاری در منطقه خدمات خود می‌شود.

عملکرد و سودآوری بخش استخراج بیت‌کوین در آمریکای شمالی به‌صورت قوی به الگوهای فصلی آب و هوا و شرایط پویای بازار انرژی حساس است. موج گرمای تابستان 2025 و افزایش با معنی قیمت برق و هزینه‌های ظرفیت، در این راستا موجب شده که ماینرها جهت کاهش فعالیت‌های خود اقدام کنند یا با حاشیه‌های سود به‌شدت پایین مواجه شوند، و مستقیماً به افت هش‌ریت جهانی منجر گردد. این وضعیت بر اهمیت فزاینده زیرساخت‌های انرژی قوی و راهکارهای سازگاری با تغییرات اقلیم برای صنعت جهانی استخراج بیت‌کوین تأکید می‌کند. ماینرها به‌طور فزاینده‌ای به‌دنبال مناطق با برق پایدار و کم‌هزینه هستند که بتواند توزیع هش‌ریت را تغییر دهد و نوآوری در روش‌های استخراج با بهره‌وری انرژی را تسریع بخشد.

اقتصاد پس از هاوینگ و پاداش‌های شبکه

رویداد هاوینگ بیت‌کوین که به‌طور برنامه‌ریزی شده در پروتکل بیت‌کوین گنجانده شده، در تاریخ 20 آوریل 2024 به وقوع پیوست. این رویداد به‌طور خودکار پاداش بلاک برای ماینرها را از 6.25 بیت‌کوین به 3.125 بیت‌کوین کاهش داد. هاوینگ‌ها هر چهار سال یکبار (یا هر 210,000 بلاک) برای کنترل عرضه محدود و ویژگی ضد تورم بیت‌کوین رخ می‌دهند.

این هاوینگ به‌طور معناداری بر سودآوری ماینرها اثرگذاری داشته، چرا که مسئولیت اصلی درآمد آن‌ها به نصف تقلیل یافته، در حالی که هزینه‌های عملیاتی، به ویژه هزینه برق، ثابت مانده یا حتی افزایش داشته‌اند. این تغییر اقتصادی ماینرها را به سمت «پاسخ به بازنگری عملیات، بهینه‌سازی کارایی، کاهش هزینه برق و ارتقاء سخت‌افزار برای حفظ سودآوری» سوق داده است. هش‌پرایس (hashprice)، که درآمد روزانه به ازای هر تراهش را نشان می‌دهد، از 0.12 دلار در آوریل 2024 به حدود 0.049 دلار در آوریل 2025 کاهش یافته است. در این زمان، سختی شبکه نیز به بالاترین سطح خود رسیده و کسب درآمد را برای ماینرها دشوارتر کرده است. در این شرایط جدید، «کارایی دیگر ی نیست، بلکه ضرورتی ضروری است»، و تنها «کارآمدترین ماینرها قادر به دوام آوردن هستند». ماینرهای مبتنی بر دستگاه‌های قدیمی‌تر و ناکارآمد‌تر به‌طور فزاینده‌ای در حفظ سودآوری با چالش‌های جدی روبه‌رو هستند.

حوزه هاوینگ بیت‌کوین در آوریل 2024 چشم‌انداز اقتصادی ماینرها را به‌طور بنیانی دگرگون کرده است، زیرا پاداش‌های بلاک به نصفت نصف شده‌اند. این امر فشار ساختاری و مستمر به‌منظور بهبود کارایی و کاهش هزینه‌های انرژی ایجاد کرده و عملاً عملیات استخراج کم‌سود را از صحنه خارج کرده است؛ که به‌میزان معناداری به کاهش کلی هش‌ریت مشاهده شده در سه‌ماهه دوم 2025 کمک کرده است، بدون در نظر گرفتن عوامل بیرونی دیگر. مکانیزم‌هاوینگ به طور ذاتی زمان‌هایی از کاهش سودآوری و احتمالاً تمرکز هش‌ریت را معرفی می‌کند که به نفع عملیات استخراج در مقیاس بزرگ و بسیار کارآمد با دسترسی آسان به برق ارزان و پایدار است. این روند بلندمدت و سیستماتیک به عنوان یک عامل کلیدی در تکامل هش‌ریت و توزیع جغرافیایی آن نسبت به شوک‌های ژئوپلیتیکی کوتاه‌مدت یا عوامل محیطی فصلی مهم‌تر تلقی می‌شود.

بزرگ‌نمایی آماری برای پوشش ناکارآمدی‌های شبکه برق ایران

بررسی ادعاهای مقامات وزارت نیرو و شرکت توانیر نشان‌دهنده عدم سازگاری‌هایی در آمارهای ارائه‌شده در خصوص استخراج غیرمجاز بیت‌کوین است، که ممکن است تلاشی برای پوشاندن ناکارآمدی‌های بنیادی شبکه برق و اقتصاد صنعت برق باشد. به عنوان مثال، در تاریخ ۴ اسفند ۱۴۰۳، توانیر اعلام کرد که ۷۰۰,۰۰۰ ماینر غیرمجاز با مصرف تقریبی ۳,۰۰۰ مگاوات (معادل سه نیروگاه اتمی بوشهر) فعال هستند، در حالی که ۲۴۰,۰۰۰ ماینر شناسایی‌شده مصرفی معادل ۸۰۰ مگاوات داشتند. همچنین، در تاریخ ۵ آذر ۱۴۰۳، محمد اله‌داد، معاون انتقال توانیر، اعلام کرد که ۳۰۰,۰۰۰ ماینر غیرمجاز با مصرف ۱,۰۰۰ مگاوات کشف شده‌اند، که بر اساس میانگین مصرف ۳.۲ کیلووات (با تکیه بر مدل‌های رایج همچون Antminer S19) محاسبه آن به ۹۶۰ مگاوات نزدیک به نظر می‌رسد. با این حال، ادعای ۳,۰۰۰ مگاوات برای ۷۰۰,۰۰۰ ماینر با محاسبات (۷۰۰,۰۰۰ × ۳.۲ کیلووات = ۲,۲۴۰ مگاوات) مغایرت دارد و نیازمند فرضی مبنی بر مصرف بالاتر (حدود ۴.۳ کیلووات به‌ازای هر ماینر) است، که با مدل‌های شناخته‌شده در ایران همخوانی ندارد. این عدم انطباق با ادعای ۲,۵۰۰ مگاوات برای ۲۵۰,۰۰۰ ماینر در ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۴ نیز تکرار شده است، که تنها ۸۰۰ مگاوات به‌حساب می‌آید.

روش‌شناسی آماری توانیر به‌نظر می‌رسد که به تخمین‌های غیرمستند و اغراق‌آمیز استناد می‌کند. گزارش Chainalysis نشان می‌دهد که نرخ استخراج بیت‌کوین در ایران از ژانویه 2025 تا 29 ژوئن 2025 عمدتاً ثابت مانده است و فقط در تاریخ 19 ژوئن، به علت هک صرافی Nobitex و اختلال اینترنت، 52% کاهش در درآمد روزانه ماینرها مشاهده شده است که پس از 20 ژوئن تا حدی بهبود یافته اما همچنان زیر روند معمول باقی مانده است. نمودارهای ارائه‌شده توسط Chainalysis (شامل جریان ورودی روزانه و درآمد ماینینگ) تأیید می‌کند که میانگین درآمد روزانه قبل از بحران‌ها حدود ۲۰۷,۰۰۰ دلار بوده، اما بعد از کاهش قابل‌توجهی را به خود می‌بیند بدون اینکه نشانه‌ای از افزایش در تعداد کلی ماینرها در طول سال موجود باشد. این ثبات در هش‌ریت، به‌رغم ادعای توانیر مبنی بر بروز افزایش تعداد ماینرهای غیرمجاز از ۲۴۰,۰۰۰ (آذر ۱۴۰۳) به ۳۰۰,۰۰۰ (۵ آذر ۱۴۰۳)، سپس ۷۰۰,۰۰۰ (۴ اسفند ۱۴۰۳) و در نهایت ۹۰۰,۰۰۰ (تیر ۱۴۰۴)، تناقض فاحشی را بروز می‌دهد و نشان‌دهنده بزرگ‌نمایی به‌مراتب بیش از سه‌برابری در یک سال است. این رویکرد ممکن است تلاشی برای منحرف کردن توجه از مشکلات ساختاری باشد، مانند تلفات ۱۱-۱۳ درصدی در انتقال و توزیع و ناتوانی در تأمین ظرفیت عملی ۹۴ گیگاوات اسمی که موجود است. برجسته‌کردن استخراج غیرمجاز به‌عنوان مقصر اصلی در ناترازی برق، مسائل ریشه‌ای همچون سرمایه‌گذاری ناکافی و مدیریت ضعیف زیرساخت‌های انرژی را به حاشیه می‌رانند.

سخن آخر و توصیه‌ها

کاهش هش‌ریت جهانی که در بازه زمانی می-ژوئن 2025 مشاهده شده، یک پدیده چندبُعدی است و تنها به درگیری ایران و اسرائیل محدود نمی‌گردد. این افت عمدتاً به‌وسیله اقتصاد میان مدت پس از هاوینگ بیت‌کوین، افزایش هزینه‌های انرژی و آثار موج‌های گرما در شمال آمریکا، به‌علاوه چالش‌های بنیادی موجود در بخش‌های انرژی ایران شکل گرفته است. در حالی که تنش‌های ژئوپلیتیکی به‌عنوان عوامل طبیعی در کاهش هش‌ریت جهانی عمل کرده‌اند، اما بیشتر آسیب‌های زیرساختی ریشه‌دار ایران را نمایان می‌سازند. صنعت استخراج جهانی درحال سازگاری با محیط جدید و کم‌سود پس از هاوینگ است.

توصیه‌ها:

• صنعت استخراج جهانی باید به‌طور فزاینده‌ای بر بهینه‌سازی مصرف انرژی تمرکز کند و به مناطق با منابع انرژی پایدار و کم‌هزینه روی آورد. ایجاد تنوع در درآمدها، برای مثال از طریق ارائه خدمات هوش مصنوعی، می‌تواند به افزایش تاب‌آوری در برابر نوسانات بازار کمک کند.
• برای بخش انرژی ایران، به‌جای تمرکز بر استخراج غیرقانونی، ضروری است که اصلاحات بنیادی در اولویت قرار گیرند. این اصلاحات شامل خصوصی‌سازی واقعی بخش برق، نوسازی جامع شبکه، سرمایه‌گذاری در زیرساخت دیجیتال و اجرای طرح‌های بهره‌وری انرژی به‌ویژه در بهبود روشنایی معابر، تعویض کولرهای قدیمی با موتورهای BLDC و راه‌اندازی سیستم‌های مدیریت انرژی هوشمند می‌باشد. سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه یکپارچگی انرژی خورشیدی، باید همراه با ارتقای ظرفیت‌های شبکه موجود صورت گیرد تا جذب زیرساخت‌های جدید به‌خوبی انجام گیرد. تسریع در توسعه زیرساخت‌های خودروهای برقی نیز در کاهش مصرف سوخت و آلودگی هوا در کلان‌شهرها بسیار اهمیت دارد.
• سیاست‌گذاران (به طور کلی) باید به تداخل پیچیده میان انرژی، اقتصاد و ژئوپلیتیک در زیرساخت‌های دیجیتال توجه کافی داشته باشند. توسعه استراتژی‌های انعطاف‌پذیر که به انطباق با شوک‌های کوتاه‌مدت و روندهای ساختاری بلندمدت پرداخته شود، در حقیقت برای اطمینان از پایداری و امنیت زیرساخت‌های حیاتی در مقیاس جهانی حیاتی است.

نسخه کامل این گزارش تحقیقی را می‌توانید از اینجا مطالعه کنید.