معرفی صندوق بیمه دارایی‌های کریپتویی؛ اهمیت تأسیس و جذب اعتماد کاربران
روزانه میلیاردها دلار در بازار کریپتو به داد و ستد می‌رسد و عامل اصلی جذابیت این عرصه، حفظ امنیت کاربران به شمار می‌آید. با این حال، هر چیزی که در فضای آنلاین وجود دارد، ممکن است در معرض هک و سرقت قرار گیرد؛ بنابراین هر صرافی رمزارزی، به رغم رعایت نکات امنیتی، به هیچ عنوان نمی‌تواند به امنیت کامل دست یابد. در این شرایط، صندوق‌های بیمه دارایی به عنوان یکی از کارآمدترین ابزارهای حمایت از کاربران، در حال تبدیل شدن به معیارهای اجتناب‌ناپذیر برای صرافی‌های معتبری هستند. «عباس آشتیانی» در گفت‌وگویی با دیجیاتو، بر اهمیت این صندوق‌ها تأکید کرده و آن را گامی مثبت برای جلب اعتماد کاربران و رگولاتورها می‌داند.
بر اساس اطلاعات دیجیاتو، صندوق بیمه دارایی یک مکانیزم مالی-حفاظتی است که پلتفرم‌های تبادل رمزارز جهت پوشش خسارت‌های احتمالی کاربران در شرایط اضطراری ایجاد می‌کنند. این صندوق که با درآمدهای حاصل از فعالیت‌های صرافی تأمین مالی می‌شود، در مواقعی نظیر حملات سایبری، نقص‌های فنی جدی یا حوادث غیرمترقبه، امکان جبران خسارت کاربران را فراهم می‌آورد.
پیشگامی بایننس
صرافی بایننس به عنوان یکی از پیشتازان در این عرصه، در سال 2018 صندوق بیمه‌ای با نام “SAFU” یا همان Secure Asset Fund for Users را راه‌اندازی نمود. این صرافی بخشی از کارمزدهای معاملاتی خود را به این صندوق اختصاص می‌دهد که ارزشی بالغ بر یک میلیارد دلار دارد.
علاوه بر بایننس، سایر صرافی‌های بزرگ نیز اقدامات حمایتی مشابهی را اتخاذ کرده‌اند. برای مثال، کوین‌بیس از بیمه جنایی (Crime Insurance) برای حفاظت از دارایی‌های دیجیتال ذخیره شده در سیستم‌های خود در برابر سرقت و نقض‌های امنیتی استفاده می‌کند.
در راستای بررسی دقیق‌تر این موضوع، گفتگویی با «عباس آشتیانی»، کارشناس و پژوهشگر در حوزه بلاکچین ترتیب داده‌ایم.
پیدایش مفهوم و ضرورت تشکیل صندوق بیمه دارایی کریپتویی
درخصوص مفهوم پیدایش چنین صندوق‌های بیمه‌ای، آشتیانی به دیجیاتو می‌گوید:
«مفهوم صندوق بیمه‌ای برای دارایی‌های دیجیتال رمزنگاری شده یا به عبارتی رمزدارایی‌ها، ابتدا با ظهور نخستین مشکلات در کسب و کارهای custody یا کسب و کار تبادل رمزدارایی ضرورت خود را نمایان کرد. یکی از بارزترین مثال‌ها، مشکل پیش آمده برای صرافی MT Gox در سال 2013 بود. پس از این حادثه بود که کسب‌وکارهایی که به صورت حضانتی با دارایی‌های کاربران ارتباط داشتند، به فکر ایجاد یک صندوق بیمه دارایی افتادند.»
به گفته وی، سازوکار این صندوق‌ها بدین صورت است که بخشی از درآمد پلتفرم تبادل رمزارز بر اساس حجم معاملات در یک آدرس کیف پول سرد نگهداری می‌شود. این کیف پول مانند سندی عمل می‌کند که در مواقع بروز مشکل، از ذخیره آن برای رفع نیاز کاربران استفاده می‌شود.
آشتیانی همچنین یادآور می‌شود که در کسب و کارهای تبادل رمزدارایی، بخش عمده‌ای از دارایی‌ها در کیف پول‌های سرد نگهداری می‌شود. قسمتی که برای جریان‌سازی روزانه ضروری است، در کیف پول‌های گرم قرار می‌گیرد تا بتوان به نیازهای کاربران به سرعت پاسخ داد. این موضوع، در عین حال، ریسکی برای صرافی ایجاد می‌کند. بنابراین، این صندوق‌های پوشش ریسک دارایی‌های رمزارز نمی‌تواند به طور کامل معادل با کل موجودی و دارایی کاربران باشد.
تجربه موفق بایننس و اهمیت پوشش ریسک
آشتیانی در پاسخ به سوال دیجیاتو درخصوص اهمیت وجود چنین صندوق‌هایی در صرافی‌ها، به مثالی عملی اشاره کرد: «یکی از نمونه‌های موفق عملکرد این صندوق بیمه‌دارایی‌ها به اتفاقی برمی‌گردد که حدود یک سال پیش برای صرافی بایننس پیش آمد. در آن زمان، مقداری از دارایی‌های اتریوم از دست رفت. مدیرعامل این صرافی اعلام کرد که برای بیمه دارایی‌ها، صندوقی ایجاد کرده بودند که درصدی از درآمدشان در آن نگهداری می‌شد تا چنین ریسک‌هایی را پوشش دهد. در نتیجه، توانستند این خسارت قابل توجه را از طریق همین صندوق جبران کنند.»
نشانه‌ای از عقلانیت، نه نگرانی امنیتی
این کارشناس حوزه بلاکچین تأکید دارد که وجود این گونه مفاهیم برای پلتفرم‌های تبادل رمزدارایی از اهمیت زیادی برخوردار است؛ زیرا در دنیای دیجیتال و مالی، همواره هکرها در جستجوی نقاط ضعفی هستند که آنلاین بوده و از سازوکارهای بلاکچینی به دور هستند. بنابراین ممکن است این افراد به دیتابیس و سرور نفوذ کرده و ریسک این وضعیت همیشه وجود دارد.
اما آیا احتساب وجود چنین صندوقی به معنای نگرانی صرافی از مشکلات امنیتی خود است؟ به عبارتی، آیا به این معناست که اگر صرافی مناسبتی این صندوق را ایجاد کرده، از امنیت پلتفرم خود مطمئن نیست؟ آشتیانی بر این موضوع تأکید می‌کند و به دیجیاتو می‌گوید: «وجود چنین صندوقی به معنای وجود نگرانی بابت مشکلات امنیتی نیست؛ بلکه نشان‌دهنده آن است که آن کسب و کار به چه میزان به دوام و حضور خود در بازار اهمیت می‌دهد و تا چه اندازه به مشتریان خود احترام می‌گذارد. بنابراین، نباید این موضوع را به مشکلات امنیتی مرتبط کرد.»
او معتقد است که اگر تمامی مشکلات امنیتی از قبل قابل پیش‌بینی بودند، هیچ گونه مشکلی هرگز پیش نمی‌آمد. لذا این صندوق‌ها به منظور مقابله با حوادث غیرمترقبه و مشکلات ناشی از ریسک‌های سیستمی طراحی می‌شوند.
تأثیر بر اعتماد کاربران و تنظیم‌گران
آشتیانی در خصوص تأثیر این صندوق‌ها بر اعتماد، تصریح می‌کند: «وجود چنین صندوقی، به نحوی که کسب و کارهای بزرگ نشان دهند که حمایت واقعی از کاربران خود دارند، می‌تواند اعتماد کاربران و تا حدی هم رگولاتور و تنظیم‌گر را به خود جلب کند. این امر به کاهش آسیب‌های حقوق کاربرانه و قطعاً گام مثبتی به شمار می‌آید.»
ماجرای گالا
یکی از بهترین نمونه‌های عملی از استفاده از صندوق‌های بیمه در ایران، واکنش صرافی‌ها به ماجرای توکن گالا در آبان ۱۴۰۱ بود. در این واقعه، تیم پروژه گالا برای رفع یک مشکل امنیتی، بدون اطلاع‌رسانی اقدام به تولید میلیاردها واحد گالا بر روی بستر BEP20 کرد که نتیجه‌اش کاهش ۹۰ درصدی ارزش این توکن بر آن بستر بود.
آشتیانی در این راستا به دیجیاتو بیان کرد که در زمان بروز مسائل فنی برای رمزارز گالا، با اینکه هیچ ارتباطی با کسب‌وکارهای داخلی نداشت، برخی پلتفرم‌های تبادل رمزدارایی در کشور، با استفاده از ذخایر صندوق خود که بخشی از درآمدشان بود، بصورت داوطلبانه ضرر و زیان کاربران را پوشش دادند.
وضعیت صندوق‌های بیمه دارایی کریپتو در ایران
تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که با وجود عدم شفافیت کامل در این خصوص، برخی صرافی‌های معتبر ایرانی نیز سازوکارهایی مشابه با ماهیت این صندوق‌ها را در نظر گرفته‌اند.
آشتیانی در این زمینه اظهار می‌کند که نوعی روال یکسان از نظر شکل و ساختار برای این صندوق‌ها در صرافی‌های داخلی بزرگ کشور وجود ندارد: «تا جایی که من آگاه هستم، اکثر کسب و کارهای بزرگ تبادل رمزدارایی در کشور روش‌هایی در این ارتباط دارند.» او همچنین به آبان‌تتر اشاره می‌کند که چنین صندوقی را برای این منظور ایجاد کرده است.
بررسی‌های دیجیاتو نشان می‌دهد که صرافی آبان‌تتر به طور شفاف از راه‌اندازی صندوق بیمه‌ای برای دارایی‌های کاربران خود خبر داده است. این صندوق که یک مکانیزم مالی-حفاظتی است، به صورت مستقل از دارایی‌های عملیاتی صرافی نگهداری می‌شود. همچنین، آبان‌تتر در سال 1401 نیز صرافی بود که از طریق صندوق خود به کاربران گالا خسارت پرداخت کرد.
صندوق بیمه آبان‌تتر به منظور جبران خسارات ناشی از حملات سایبری، نقص‌های فنی جدی و حوادث غیرمترقبه طراحی گردیده و از طریق تخصیص درصدی از کارمزدهای معاملاتی، تأمین مالی می‌شود. دارایی‌های این صندوق در آدرس‌های کیف پول سرد و مجزا از کیف پول‌های عملیاتی ذخیره می‌شوند.
علاوه بر آن، نوبیتکس به دیجیاتو اعلام کرده که یک سازوکار پیشرفته برای جبران خسارت احتمالی کاربران در شرایط غیرقابل پیش‌بینی در نظر گرفته است.
صندوق‌های بیمه دارایی در حال تبدیل شدن به یک استاندارد ضروری برای صرافی‌های رمزارز محسوب می‌شوند. این مکانیزم‌ها نه تنها امنیت بیشتری برای کاربران فراهم می‌کنند، بلکه نشان‌دهنده تعهد صرافی‌ها به حفظ اعتماد و ایجاد یک اکوسیستم پایدار هستند.
در ایران، با وجود وجود چنین امکاناتی در برخی صرافی‌ها، ضرورت شفافیت و استانداردسازی این حوزه به وضوح احساس می‌شود. گام آبان‌تتر در جهت اعلام شفاف وجود چنین صندوقی، می‌تواند به عنوان الگویی برای سایر صرافی‌های داخلی تلقی شده و به تقویت اعتماد در این صنعت کمک کند.
