چگونه اطلاعات را به صورت کامل و ایمن از روی هارد دیسک، SSD و فلش مموری پاک کنیم؟

احتمالا شما هم مثل من نسبت به اطلاعات موجود بر روی هارد دیسک، حافظه SSD یا حتی فلش مموری خود حساس باشید، مخصوصا زمانی که قصد دارید به نحوی یکی از حافظه های ذخیره سازی اطلاعات خود را بفروشید یا منتقل کنید. درواقع با وجود اینکه بسیاری از کاربران، حافظه دستگاه خود را قبل از فروش پاک می کنند، اما بارها مشاهده شده که این حافظه ها شامل اطلاعاتی هستند که به راحتی می توان آنها را بازیابی کرد. ولی خوشبختانه می توان با استفاده از ابزار ویژه خود ویندوز و چند نرم افزار دیگر، اقدام به پاک کردن اطلاعات به صورت کامل و ایمن از روی هارد درایو، SSD و فلش مموری، برای همیشه کرد.

وجود اطلاعات ناخواسته بر روی درایوهای ذخیره سازی عواقب خطرناکی را به دنبال دارد

زمانی که پاک کردن اطلاعات موجود بر روی SSD، هارد دیسک یا لپ تاپ قدیمی به شیوه مناسبی انجام نشود، اطلاعات فراوانی را با خود به همراه خواهد داشت که می تواند برای برخی افراد فضول یا حتی سوءاستفاده گر جذاب باشد. به عنوان مثال می توان به موارد زیر اشاره کرد:

تاریخچه مرورگر می تواند به نتیجه گیری در مورد رفتار گشت و گذار و حتی جزئیات حساب بانک اجازه کمک کند.ترافیک ایمیل ذخیره شده جزئیات تراکنش های مالی را نشان می دهد و اطلاعاتی را در مورد زمان استفاده از سرویس های اشتراکی در خانه و در نتیجه زمان خالی بودن منزل ارائه دهد.ابزارهای FTP مانند Filezilla ذخیره داده های دسترسی را ارائه می دهند تا کاربر مجبور نباشد بارها و بارها آن را وارد کند، بنابراین دسترسی به سرورهای FTP شرکت ها و سازمان ها را باز می کند.مرورگرها از طریق مدیریت رمز عبور خود راه را به حساب ها و خدمات از هر نوع باز می کنند.کلاینتهای FTP مانند Filezilla، ذخیره داده های دسترسی به سرورهای FTP پرکاربرد را پیشنهاد می کنند. در صورت گم شدن حافظه ذخیره سازی، این داده ها آزادانه در دسترس هستند.

پاک کردن کامل اطلاعات موجود در هارد دیسک و SSD یک الزام است

ویندوز و برنامه ها اطلاعات شخصی شما را در مکان های متعددی در سیستم فایل و پایگاه های داده مانند رجیستری پنهان می کنند، جایی که یافتن آن تقریباً غیرممکن است. بنابراین توصیه می شود قبل از تحویل درایو ذخیره سازی به طور کامل آن را پاک کنید. نحوه ادامه کار بستگی به نوع درایو ذخیره سازی کمی متفاوت خواهد بود.

حافظه های SSD

می توان گفت که این روزها در میان کامپیوترهای رده مصرف کننده عمومی، دیگر تقریبا تمام سیستم ها دارای یک SSD است. این درایوها چندین برابر سریعتر از هارد دیسک هستند و حتی با توجه به سنگین بودن حجم نسل جدید سیستم عامل های ویندوز یک نیاز ضروری هستند. اما نکته اینجاست که با درایوهای SSD، بازیابی فایل های پاک شده بسیار دشوار و اغلب حتی غیرممکن است.

حافظه های هارد دیسک

اما این کار با هارد دیسک های مکانیکی آسان تر است، این روزها دیگر آنها تقریباً فقط در دستگاه های NAS و در سیستم های ذخیره سازی شرکتی یافت می شوند، جایی که ظرفیت های بالا و هزینه های خرید پایین تر از سرعت اهمیت بیشتری دارند.

حافظه های فلش مموری

از سوی دیگر، حافظه های USB و هارد اکسترنال از قوانین کاملا متفاوتی نسبت به مدل های داخلی تبعیت می کنند. ابتدا با SSD های داخلی شروع می کنیم.

حذف پارتیشن های داده در حافظه های SSD

اولین مرحله حذف پارتیشن های داده، در صورتی که بیش از یک درایور داشته باشید، یعنی همان درایورهای D، E، F و موارد مشابه است. این کار را می توان به راحتی با قالب بندی با مدیریت دیسک یا همان Disk Management انجام داد:

برای شروع روی نماد Start در نوار وظیفه کلیک راست کرده و به “Disk Management” بروید. همچنین شما می توانید با جستجو عبارت diskmdmt در نوار جستجو یا نوشتن آن در CMD با منوی مورد نظر برسید.

در قسمت جستجوی نوار وظیفه روی پارتیشنی که می خواهید حذف کنید کلیک راست کرده و به «Format» بروید.

در پنجره محاوره ای زیر، تیک جلوی «Perform quick format» را بردارید به این ترتیب در واقع فایل ها را از درایو حذف می شوند و نه فقط ورودی های آن ها را در جدول اصلی فایل (MFT). سپس فرآیند را با کلیک روی “OK” شروع کنید.

حذف پارتیشن سیستم با سی دی بوت یا stick

اما بر خلاف سایر درایوها، حذف پارتیشن سیستم، یعنی درایو C کمی پیچیده تر است. از آنجایی که ویندوز بر روی این درایو نصب شده است و نمی تواند خودش، خودش را حذف کند، به یک محیط نصب قابل بوت نیاز دارید تا فرآیند حذف را از طریق آن انجام دهید. پس اگر دیسک ویندوز دارید، از آن برای بوت کردن کامپیوتر خود استفاده کنید و در غیر این صورت، برای این کار به یک USB قابل بوت نیاز دارید.

ساده ترین راه برای ایجاد یک فلش با قابلیت بوت، با استفاده از ابزار Media Creation Tool است که به صورت رایگان توسط مایکروسافت و در ویندوز در دسترس است. بعد از اینکه با شرایط مجوز موافقت کردید، روی «Next» کلیک کنید و در قسمت «Select medium to be used» مشخص کنید که می خواهید یک USB بسازید.

شما به یک فلش مموری با حداقل ظرفیت 8 گیگابایت نیاز دارید. فلش را وارد کرده و در صورت لزوم روی “Update drives” کلیک کنید. پس از کلیک بر روی “Next”، برنامه Media Creation Tool فایل های موجود روی استیک را حذف کرده و آن را با فایل های نصب ویندوز جایگزین می کند. بعد از این فلش شما قابل بوت است. رایانه خود را با آن راه اندازی کنید و هنگامی که تنظیمات بوت ظاهر شد، روی “Next > Install now” کلیک کنید. سپس روی “I don’t have a product key” کلیک کنید و یکی از نسخه های ویندوز ارائه شده را کنید.

تیک قبول قرارداد مجوز را علامت بزنید، و دوباره روی «Next» کلیک کنید و سپس «Custom: Install Windows only» را کنید. سپس درایوی که سیستم عامل روی آن نصب شده است را کنید شما می توانید آن را با نامی که پارتیشن داده اید تشخیص دهید و در نهایت روی “Delete” کلیک کنید. از آن جهت که از ابتدا هم هدف ما نصب ویندوز نبوده است، پس می توانید با بستن پنجره فرآیند نصب را لغو کنید. SSD شما اکنون کاملاً خالی است، درایو C دیگر وجود ندارد و به عنوان فضای ذخیره سازی تخصیص نیافته فهرست شده است.

همچنین شما می توانید برای آگاهی از نحوه نصب ویندوز با استفاده از فلش مموری به مقاله چگونه فلش مموری قابل بوت برای ویندوز 11 بسازیم مراجعه کنید.

حذف ایمن با استفاده از دستور Trim

در صورتی که از SSD استفاده می کنید، بازیابی اطلاعاتی که قبلاً در آنجا ذخیره شده بودند نیز تقریباً غیرممکن است. این در درجه اول به دلیل عملکرد Trim است. دستور Trim تضمین می کند که SSD ها به طور یکنواخت نوشته می شوند، که در نتیجه عمر سرویس دهی درایو شما را افزایش می دهد. این فرمان اکنون تقریباً توسط تمام درایوهای SSD برای رابط SATA پشتیبانی می شود. این قابلیت از نسخه 7 در ویندوز گنجانده شده است و به طور پیش فرض فعال است. به طور معمول، شما نیازی به انجام کار دیگری ندارید، و Trim به طور خودکار در پس زمینه اجرا می شود. اگر داده ها را از یک SSD حذف کنید، Trim به درایو اطلاع می دهد که دیگر از این مناطق ذخیره سازی استفاده نمی شود.

دفعه بعد که رایانه به حالت بیکار می رود، Active Garbage Collection اطمینان حاصل می کند که تمام قسمت هایی که توسط Trim با عنوان معتبر نیستند علامت گذاری شده اند، برای حذف آزاد می شوند.

حذف دائمی اطلاعات از هارد دیسک

شرایط در مورد هارد دیسک تا حدودی متفاوت است. برخلاف SSD در هارد دیسک دیگر خبری از دستور Trim نیست، بنابراین می توان پس از پاک کردن کامل اطلاعات و حتی قالب بندی مجدد آن باز هم با کمی تلاش، داده ها را بازیابی کرد. با این حال، باز هم راه و روش هایی برای پاکسازی همیشگی اطلاعات از روی HDD نیز وجود دارد که در ادامه به آنها پرداخته می شود.

برای حذف کردن پارتیشن های داده می توانید از ابزارهایی مانند Ascomp Secure Eraser استفاده کنید. این نرم افزار نه تنها فایل‎هایی را که در درایو موجود است حذف می‎کند، بلکه آنها را با داده های تصادفی بازنویسی می کند. در نرم افزار Secure Eraser، روی گزینه «Securely erase hard drive/partition» در صفحه شروع کلیک کنید، درایو را در پنجره زیر کنید و روی فلش رو به پایین در کنار دکمه «Start Erasure Process» کلیک کنید.

سپس یک منوی کشویی باز می شود که در آن چندین روش برای بازنویسی با داده در دسترس است. تنها یک بازنویسی برای غیرقابل خواندن فایل ها کافی است، بنابراین تنظیمات “Low” یا “Normal” را کنید. سپس بر روی “Start deletion” کلیک کنید تا فرآیند حذف آغاز شود.

می توانید از ابزار Secure Eraser از Ascomp برای قالب بندی مجدد درایوهای داده و بازنویسی آنها با داده های تصادفی استفاده کنید.

شما باید با یک پارتیشن سیستم متفاوت عمل کنید. از آنجایی که ویندوز نمی تواند خود را حذف کند، به یک سیستم دیگر به عنوان میزبان نیاز دارید، تا پس از متصل کردن هارد درایو خود به آن، بتوانید رایانه خود را از همانند روش قبل از طریق CD/DVD یا USB Stick بوت کنید. سپس می توانید داده های موجود در C: را از آنجا حذف کنید. تنها تفاوت آن با SSD در این است که باید بعد از حذف کردن اطلاعات درایو ویندوز، قسمت های حافظه حذف شده را با داده های جدید پس از آن بازنویسی کنید تا دیگر محتوای اصلی قابل بازسازی نباشد. برای این کار باید بار دیگر از نرم افزار Secure Eraser استفاده کنید.

اما اگر دوست دارید که این کار را به صورت یکباره انجام دهید و دیگر نیازی به بازنویسی بعد از پاک کردن اطلاعات به صورت جداگانه نباشد، نرم افزار رایگان Darik’s Boot and Nuke، یا به اختصار DBAN، نیز می تواند یک گزینه قابل اعتماد برای انجام چنین کاری باشد. ابتدا فایل ISO را دانلود کنید. سپس یک USB را به کامپیوتر خود وصل کنید. لازم نیست بزرگ باشد؛ این ابزار فقط به حدود 16 مگابایت فضا نیاز دارد. نرم افزار رایگان Rufus را دانلود و نصب کنید و فایل DBAN ISO را در قسمت Startup type وارد کنید. سپس اجازه دهید Rufus یک USB قابل بوت بسازد و کامپیوتر شما را از این درایو راه اندازی کند.

Darik’s Boot and Nuke مبتنی بر یک سیستم لینوکس بدون رابط کاربری گرافیکی است. پس از شروع، می توانید از دستور برای حذف خودکار و بازنویسی تمام داده های روی هارد دیسک استفاده کنید. همچنین می توانید با فشردن کلید Enter گزینه های مورد نظر را کنید.

پاکسازی و ایمن کردن حافظه های فلش مموری

حافظه های فلش مموری شاید بیشتر از دو مورد قبلی نیاز به پاکسازی و ایمن کردن نیاز داشته باشند، چراکه دائما در حال انتقال اطلاعات مختلف هستند و با توجه به قابل حمل بودن احتمال آنکه به دست افراد دیگر بیافتند هم بیشتر است. اگرچه USB و هارد دیسک ها ارتباط نزدیکی با SSD دارند، اما از دستور Trim پشتیبانی نمی کنند. بنابراین باید فایل های ذخیره شده را پس از حذف فرمت کنید. متاسفانه نرم افزار Ascomp Secure Eraser فقط می تواند هارد دیسک ها و SSDها را پاک و بازنویسی کند. اما نرم افزار رایگان Disk Wipe برای درایوهای USB گزینه کاملا مناسبی است.

برای این کار تنها کافیست برنامه Disk Wipe را باز کنید، درایو مورد نظر خود را کنید و روی “Wipe Disk” کلیک کنید. در پنجره اول، نوع فایل سیستم مورد نظر را از شما می خواهد. به طور معمول NTFS بهترین است. پس از کلیک بر روی “Next“، نحوه بازنویسی داده ها را کنید. در اینجا، هر یک از دو گزینه “One Pass Zeros” یا “One Pass Random” برای شما کارساز هستند.

در صورت استفاده از هر یک از دو شیوه بازنویسی ذکر شده، Disk Wipe یک فرآیند بازنویسی برای داده ها انجام می دهد. روی «Next» کلیک کنید، در قسمت ورودی عبارت erase all را تایپ کنید، روی «Finish» کلیک کنید و فرآیند پاک کردن را تأیید کنید. سپس برنامه ابتدا درایو را فرمت می کند و سپس شروع به بازنویسی سلول های حافظه جداگانه می کند.

حذف داده ها در دستگاه های NAS

دستگاه های NAS حاوی چندین هارد دیسک یا SSD هستند که اطلاعات خود رابا استفاده از یک سیستم فایل لینوکس اقدام به پاک کردن و فرمت کامل اطلاعات می کنند. بنابراین برای فرآیندهای حذف ایمن، باید از دستورات سیستم عامل NAS استفاده کنید. هر دو مدل دستگاه Synology و Qnap به صورت پیش فرض قادر به حذف ایمن داده ها هستند.

در صورت استفاده از دستگاه Synology، باید “Storage Manager” را در منوی اصلی باز کنید و “HDD/SSD” مورد نظر خود را کنید. درایوی را که می خواهید ویرایش کنید کنید و روی «Action > Secure Erase» کلیک کنید. احتمالاً ابتدا باید درایو را از بخش ذخیره سازی خارج کنید.

در دستگاه های Qnap باید Control Panel را باز کنید و سپس به “System > Backup/Restore > Reset to Factory settings” بروید. سپس بر روی “Restore factory settings & format all volumes” کلیک کنید. همچنین می توانید هارد دیسک ها و SSD ها را از محفظه های NAS حذف کنید، آنها را به کامپیوتر خود متصل کنید و آنها را با NTFS فرمت کنید و سپس همانطور که در مقاله نشان داده شده است، آنها را بازنویسی کنید.

نابودسازی کامل SSD و هارد دیسک و فلش مموری

اگر باز هم به هیچ یک از روش های بالا برای پاک کردن اطلاعات از روی هارد،SSD و فلش مموری خود اعتماد ندارید و حذف کامل اطلاعات برای شما بسیار حیاتی است، خوب، تنها کافیست از روش خشن وارد کار شوید و درایوهای حافظه خود را به صورت میکانیکی از بین ببرید. این کار نابودی کامل و 100 درصدی اطلاعات را برای شما تضمین می کند.

برای این کار ابتدا درایو را از کامپیوتر جدا کنید. شما هم می توانید در PC و هم لپ تاپ ها و حتی هارد درایوهای اکسترنال این کار را به راحتی انجام دهید. معمولا درایوهای حافظه با چند پیچ به بدنه کیس، یا شاستی لپ تاپ متصل شده اند و حافظه های SSD در زیر یک پوشش فلزی بر روی مادربرد قرار می گیرند.

بعد از جداسازی حافظه، برای اینکه هارد یا SSD قابل خواندن نباشد، یک مته بردارید و آن را به صورت عمودی سوراخ کنید. یا می توانید یک میخ محکم از داخل محفظه بکوبید، همچنین در صورت دسترسی می توانید از دستگاه های خرد کن مخصوص این کار استفاده کنید که نه تنها اطلاعات، بلکه خود درایو را هم کاملا نابود می کنند.

سایر مطالب آموزشی: