چرا اهمیت نداشتن پهنای باند حافظه را در هنگام خرید کارت گرافیک نباید نادیده بگیرید

زمانی که تصمیم به خرید یک کارت گرافیک جدید می‌گیرید، معمولاً بر روی مواردی نظیر فرکانس پردازنده‌ی گرافیکی (GPU Clock Speed)، تعداد هسته‌های شیدر (Shader Cores) و میزان حافظه ویدئویی (VRAM) تمرکز می‌کنید. اما یک فاکتور کلیدی دیگری نیز وجود دارد که معمولاً نادیده گرفته می‌شود: پهنای باند حافظه (Memory Bandwidth). این ویژگی می‌تواند در طول زمان تأثیر بسزایی بر روی عملکرد کلی سیستم بگذارد.

پهنای باند حافظه به چه معناست؟

به طور کلی، بین پردازنده‌ی گرافیکی (GPU) و حافظه‌ی گرافیکی یک گذرگاه داده (Data Bus) موجود است که مسئول انتقال اطلاعات است. سرعت انتقال این داده‌ها به آنچه که به نام پهنای باند حافظه شناخته می‌شود، مربوط می‌گردد. اگر این پهنای باند نتواند به اندازه کافی عمل کند، گلوگاه (Bottleneck) ایجاد خواهد شد و پردازنده‌ی گرافیکی نمی‌تواند به حداکثر توان خود برسد، چرا که داده‌ها خیلی دیر به آن منتقل می‌شوند.

پهنای باند حافظه به گیگابیت یا گیگابایت بر ثانیه اندازه‌گیری می‌شود و به عواملی نظیر نوع حافظه (مانند GDDR6 یا GDDR7)، فرکانس کاری حافظه و عرض گذرگاه داده مرتبط است. برای درک بهتر این ارتباط، می‌توانید از فرمول ساده زیر بهره ببرید:

پهنای باند (گیگابایت بر ثانیه) = فرکانس حافظه × عرض باس / ۸

هر چه این پهنای باند بیشتر باشد، داده‌ها سریع‌تر بین GPU و حافظه جابجا می‌شوند و در نتیجه عملکرد کلی کارت گرافیک بهبود خواهد یافت. این موضوع به ویژه در جگاره‌های بالا مثل 4K اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، زیرا تعداد پیکسل‌ها به طور قابل توجهی از 1080p بیشتر است.

پهنای باند در چه شرایطی اهمیت می‌یابد؟

حتی در وضوح‌های پایین‌تر اگر از بافت‌های با کیفیت بالا یا ویژگی‌های سنگینی مانند رهگیری پرتو (Ray Tracing) استفاده نمایید، فشار زیادی به پهنای باند وارد خواهد شد. به علاوه، هسته‌ها و پردازنده‌های متعدد در GPUهای مدرن باید به طور مداوم با داده تغذیه شوند و در صورت کند شدن این روند، عملکرد کلی کارت به خطر می‌افتد.

نشانه‌های کمبود پهنای باند معمولاً به صورت پرش یا ناپایداری فریم (Stuttering & Frame Drops) قابل مشاهده‌اند. این مشکل به‌ویژه در نرخ فریم‌های بالا مانند 120 یا 240 فریم بر ثانیه به وضوح نمایان می‌شود. در چنین شرایطی، استفاده از یک محدودکننده‌ی فریم (Frame Limiter) می‌تواند به همسان‌سازی نرخ فریم با پهنای باند موجود کمک کند.

کاربردهای سنگین نظیر واقعیت مجازی (VR) نیز به میزان بالایی از پهنای باند نیاز دارند، زیرا GPU به تولید یک تصویر مستقل و با کیفیت بالا برای هر چشم می‌پردازد، آن هم با حداقل 90 فریم در ثانیه. ری تریسینگ نیز با توجه به نیاز به انتقال داده‌های بیشتر برای محاسبات بلادرنگ، بار اضافی را بر دوش پهنای باند قرار می‌دهد.

به طور خلاصه، کارت‌های گرافیک به صورت خاص برای وضوح‌ها و سطوح جزئیات متفاوت طراحی می‌شوند. برای مثال، کارت‌های سری XX60 انویدیا عمدتاً برای گیمرهایی که از رزولوشن 1080p استفاده می‌کنند مناسب‌اند، در حالی که مدل‌های سطح بالا از جمله قابلیت‌های بهتر برای 1440p یا 4K طراحی شده‌اند.

تفاوت اصلی در داخل یک سری بیشتر معطوف به عرض باس است. کارت‌های رده پایین معمولاً از گذرگاه ۱۲۸ بیتی (128-bit bus) بهره‌برداری می‌کنند، در حالی که مدل‌های رده بالا از ۲۵۶ بیت یا بیشتر استفاده می‌نمایند. اگر قصد دارید با وضوح بالاتر یا نرخ فریم افزایش یافته بازی کنید، بهتر است کارتی با پهنای باند بالاتر را نمایید.

نتیجه‌گیری

چند سال قبل، رزولوشن 1080p به عنوان سطح بالای بازی‌های کامپیوتری در نظر گرفته می‌شد، اما هم اکنون به طور کلی در دسته‌ی پایین‌رده قرار دارد. بنابراین با پیشرفت تکنولوژی، تعریف “پهنای باند بالا” نیز دستخوش تغییر می‌شود. تست‌های بنچمارک معمولاً بهترین راهنما برای مقایسه‌ی عملکرد کارت‌ها و شناسایی نقاط ضعف بالقوه به حساب می‌آید.

به همین دلیل، اگر به خرید یک کارت گرافیک جدید فکر می‌کنید، حتماً به این مورد توجه داشته باشید که علاوه بر بررسی هسته‌ها و حافظه، پهنای باند حافظه را نیز مد نظر قرار دهید. این موضوع می‌تواند به شما در ی هوشمندانه‌تر کمک کرده و از پشیمانی بعد از خرید جلوگیری کند.