هوش مصنوعی نوین گوگل قابلیت رمزگشایی کتیبه‌های باستانی رومی را دارد
تحقیقات مشترک با گوگل دیپ‌مایند منجر به خلق یک مدل هوش مصنوعی به نام «آینیاس» (Aeneas) شده است که قابلیت بازسازی، تاریخ‌گذاری و مکان‌یابی کتیبه‌های رومی آسیب‌دیده و ناقص را با دقتی بی‌نظیر دارد. این نوآوری، ابزاری فوق‌العاده برای باستان‌شناسان به شمار می‌رود و در حل معماهای پیچیده تاریخ روم باستان به آنها یاری می‌رساند.
بر اساس گزارشی از گاردین، هر سال قریب به ۱۵۰۰ کتیبه لاتین جدید از دل زمین بیرون کشیده می‌شود. این متون که روی سنگ، فلز و سفال حکاکی شده‌اند به موضوعات گوناگونی چون فرامین امپراتوری، اشعار عاشقانه و سنگ‌نوشته‌های مقبره‌ها اشاره دارند. مورخان دانشگاه ناتینگهام بیان می‌کنند: «ویژگی منحصربه‌فرد این کتیبه‌ها این است که از سوی مردم باستان و از تمامی اقشار اجتماعی نوشته شده‌اند و نه تنها توسط فاتحان». اما چالش بزرگی وجود دارد: این متون معمولاً شکسته، فرسوده یا ناخوانا هستند و تفسیر آنها نیازمند سال‌ها تخصص و تلاش طاقت‌فرساست.
هوش مصنوعی گوگل برای کشف رازهای کتبیه‌های رومی
برای حل این معضلات، گروهی از محققان به رهبری «یانیس آسائل» (Yannis Assael) در گوگل دیپ‌مایند اقدام به توسعه یک شبکه عصبی مولد تحت عنوان آینیاس کرده‌اند. این هوش مصنوعی که با استفاده از یک پایگاه داده وسیع شامل تقریباً ۲۰۰ هزار کتیبه (معادل ۱۶ میلیون کاراکتر) آموزش داده شده است، سه وظیفه اصلی را انجام می‌دهد:
- بازسازی متن: بخش‌های مفقود یا ناخوانای کتیبه را با بالاترین احتمال ممکن ترمیم می‌کند.
- تاریخ‌گذاری: برآورد می‌نماید که کتیبه در چه دهه‌ای (با دقت ۱۳ سال) ایجاد شده است.
- مکان‌یابی: پیش‌بینی می‌کند که کتیبه به کدام یک از ۶۲ استان امپراتوری روم وابسته است.
این ابزار تنها یک جستجوی ساده برای کلمات کلیدی نیست، بلکه با فهم عمیق‌تری، ارتباطات تاریخی پنهان میان کتیبه‌ها را روشن می‌کند.
طبق مقاله‌ای که در نیچر منتشر شده است، برای ارزیابی قابلیت‌های آینیاس، محققان چالش‌های دشواری را به آن ارائه کردند: در تحلیل کتیبه مشهور «Res Gestae Divi Augusti»، آینیاس با شناسایی جزئیات زبانی همچون املای قدیمی، موفق به محدود کردن تاریخ احتمالی کتیبه به دو بازه‌ای شد که مورخان مشهور هنوز بر سر آن اختلاف نظر دارند.
در آزمایش دیگری، آینیاس با بررسی کتیبه‌ای از یک محراب در آلمان کنونی از طریق شباهت‌های زبانی دقیق، مشخص کرد که این کتیبه تحت تأثیر یک محراب قدیمی‌تر در همان ناحیه بوده است.
اما باید توجه داشت که این ابزار قرار نیست جایگزین مورخان شود. در آزمایشی که با حضور ۲۳ مورخ انجام شد، مشخص شد که آینیاس در ۹۰ درصد موارد به‌عنوان یک «نقطه شروع مفید» و مؤثر برای تجزیه و تحلیل عمل می‌کند. این مطالعه تأکید می‌کند که بهترین و دقیق‌ترین نتایج زمانی حاصل می‌آید که تخصص و غریزه انسانی مورخان با توان تحلیلی هوش مصنوعی به هم بیامیزد.
