توسعه هوش مصنوعی نیازمند رویکردی غیرامنیتی و غیر دولتی است
در شرایطی که نگاهی محدودکننده و امنیتی به فضای اینترنت ادامه دارد و دولت نیز تمرکز خود را بر روی تکمیل شبکه ملی اطلاعات و ارائه خدمات این شبکه قرار داده است، مرکز پژوهش‌های مجلس به تازگی پیشنهاداتی را در زمینه کلیات طرح هوش مصنوعی ارائه داده است. این پیشنهادات و اصلاحیه‌ها نمایانگر محدودسازی این فناوری با دیدگاه امنیتی و دولتی‌سازی آن هستند. به عقیده نایب‌رئیس کمیسیون هوش مصنوعی نصر تهران، چارچوب حاکم بر این اصلاحات، کلیت طرح هوش مصنوعی را به سمت امنیتی و خارج از مسیر تخصصی و فنی سوق داده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس در هفته‌های اخیر نظرات و پیشنهادات اصلاحی در زمینه طرح ملی هوش مصنوعی منتشر کرده که تاسیس صندوق خصوصی و ۱۰هزار میلیارد تومان برای توسعه این فناوری را در تناقض با قوانین اساسی کشور می‌داند.
این مرکز همچنین اعلام کرده است که برای تدوین دستورالعمل تأمین تجهیزات ضروری کشور، نیازی به همکاری بخش خصوصی نیست. حتی پیشنهاد نموده که دبیر شورای امنیت ملی در شورای راهبری این فناوری به منظور بررسی و کاهش ریسک‌های هوش مصنوعی، حضور داشته باشد.
این نکات باعث افزایش نگرانی کارشناسان و متخصصان در خصوص دولتی‌سازی و امنیتی‌سازی فرآیند توسعه هوش مصنوعی در کشور شده است. «محمدباقر سجادی»، نایب‌رئیس کمیسیون هوش مصنوعی و داده سازمان نصر تهران، در گفتگو با «دیجیاتو» در مورد پیشنهادات مرکز پژوهش‌های مجلس در ارتباط با کلیات طرح ملی هوش مصنوعی توضیح می‌دهد:
«نظرات این مرکز به نظر می‌رسد تحت تأثیر جنگ 12 روزه قرار گرفته است. در حالی که هوش مصنوعی در این بحران از طرف داخل و خارج چندان مشهود نبوده و در حقیقت این موضوع بزرگنمایی شده است. از سوی دیگر، حملات سایبری دشمن هیچ وابستگی به هوش مصنوعی نداشته و تشدید دسترسی به اطلاعات در این جنگ به دلیل عدم تعریف و اجرای صحیح پروتکل‌ها و استانداردهای امنیتی بوده است. بنابراین، برجسته‌سازی نقش امنیتی هوش مصنوعی و محدود کردن این فناوری کاملاً نادرست و غیرکارشناسی است.»
نگاه امنیتی به هوش مصنوعی هم رسید
سجادی همچنین به انتقاد از نگرش غالب حاکمیت و مسئولان به فناوری‌های پیشرفته از زاویه امنیتی می‌پردازد: «هر زمان که فناوری جدیدی وارد کشور می‌شود، به سرعت برچسب امنیتی به آن زده می‌شود و سایر ابعاد مرتبط با آن تحت‌الشعاع این نگرش قرار می‌گیرد. این نوع نگاه به طور جدی در مسیر توسعه هوش مصنوعی مانع ایجاد می‌کند. مرکز پژوهش‌های مجلس هم به همین صورت کلیات طرح هوش مصنوعی را تحت همین رویکرد اصلاح کرده، و این طرح را از حالت متخصصانه به وضعیتی غیرکارشناسی تبدیل نموده است.»
وی تأکید می‌کند که باید مسائل مربوط به هوش مصنوعی به صورت تخصصی و فنی مورد بررسی قرار گیرد: «حتی موضوعات امنیتی این فناوری نیز باید در یک کارگروه یا تحت یک درخواست شورای عالی امنیت ملی مورد بررسی قرار گیرد. همچنین شورای امنیت ملی قادر نیست ابعاد فنی و کارشناسی مرتبط با این فناوری را بررسی کند و نیاز به یک کارشناس فناوری اطلاعات دارد تا پس از بررسی‌های دقیق، گزارشی را در مورد هوش مصنوعی یا فناوری اطلاعات به امنیت ملی ارائه دهد.»
به عقیده او به جای تمرکز بر نگرش امنیتی به هوش مصنوعی، ضروری است که توجه را به تقویت امنیت سیستم‌ها و زیرساخت‌های ارتباطی معطوف کنیم: «توجه به مسائل امنیتی برای زیرساخت‌های هوش مصنوعی و ابزارهای آن یک priority فرعی است و ما در حال تبدیل آن به یک priority اصلی هستیم.»
توسعه بدون بخش خصوصی نمی‌شود
نایب‌رئیس کمیسیون هوش مصنوعی و داده سازمان نصر تهران، با اشاره به نادیده گرفته شدن نقش بخش خصوصی در اصلاحات مرکز پژوهش‌های مجلس در زمینه کلیات طرح هوش مصنوعی می‌گوید:
«نه تنها نقش بخش خصوصی در قوانین و ساختار سازمان‌های پیشنهادی برای توسعه هوش مصنوعی در کشور کم‌رنگ است، بلکه در برخی موارد، نظیر پیشنهادات مرکز پژوهش‌های مجلس، این نقش به طور کلی نادیده گرفته شده است. در شرایطی که هدف توسعه هوش مصنوعی این است، باید به وضوح نقشي فعال و پررنگ برای بخش خصوصی در نظر گرفته شود. در غیر این صورت، این فناوری در کشور به درستی پیشرفت نمی‌کند. به وضوح، توسعه هوش مصنوعی در چند سال گذشته به شدت کند بوده و با رقابت‌های جهانی فاصله زیادی گرفته‌ایم. اکنون با چنین پیشنهادهای محدودکننده و حذف بخش خصوصی به‌عنوان پیشرو در توسعه هوش مصنوعی، انتظار تحقق همان توسعه کند را نیز نمی‌توان داشت.»
به اعتقاد سجادی، برای تعیین متولی صندوق توسعه هوش مصنوعی، باید به تخصص و دغدغه‌مندی توجه داشته باشیم. سازمان ملی هوش مصنوعی می‌تواند با تخصص خود این مسئولیت را بر عهده گیرد، اما این فقط بخش خصوصی است که به بهترین شکل می‌تواند دغدغه‌مندی لازم برای توسعه این فناوری را انجام دهد.
او تأکید می‌کند که برای افزایش کارآیی صندوق توسعه هوش مصنوعی، باید بخش خصوصی در کنار سازمان هوش مصنوعی در ساختار مدیریتی این صندوق دست داشته باشد. همچنین، ایجاد یک مکانیزم شفاف و مشخص برای مشارکت عمومی در توسعه هوش مصنوعی ضروری است تا موفقیت صندوق توسعه هوش مصنوعی در فضایی عاری از فساد و رانت تضمین شود.
